۳۱۷) يَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَضُرُّهُ وَ ما لا يَنْفَعُهُ ذلِكَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعيدُ

ترجمه

به جای خدا چیزی می‌خواند که نه زیانش دهد و نه سودش رساند؛ این است همان گمراهی دور [و دراز].

نکات ترجمه‌ای و نحوی

کل این آیه، می‌تواند حال برای فاعل «یعبد» در آیه قبل باشد (آن کس بر حاشیه‌ای خدا را می‌پرستد در حالی که …) و می‌تواند جمله مستأنفه [= جمله جدید و بدون ارتباط نحوی با جمله قبل] باشد (إعراب القرآن و بيانه، ج‏۶، ص۴۰)

«یَدْعُوا»

فعل مضارع ضمیر مفرد مذکر غایب است از ماده «دعو». این ماده در اصل به معنای «متمایل شدن به جانب کسی با کلام» (معجم المقاييس اللغة، ج‏۲، ص۲۷۹) ویا «خواستن چیزی با توجه و میل به آن» و معادل کلمات فارسی «دعوت کردن و خواندن» است (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج‏۳، ص: ۲۱۷). به تعبیر دیگر، دعا همان ندا دادن است با این تفاوت که «ندا دادن» عموما با صدای بلند است، اما دعا می‌تواند با صدای بلند یا آهسته (نجوی) باشد. مصدر «دَعْوَى» هم به معنای «ادعا کردن» به کار می‌رود (فَما كانَ دَعْواهُمْ إِذْ جاءَهُمْ بَأْسُنا؛ اعراف/۵) و هم به معنای «دعا کردن» (وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ‏؛ يونس/۱۰)؛ همچنین دعا کردن بسیار در معنای درخواست کردن همراه با استغاثه به کار می‌رود. (مفردات ألفاظ القرآن، ص۳۱۵-۳۱۶)

در این آیه، به قرینه آیه قبل (یعبد الله علی حرف» و نیز به قرینه تعبیر «من دون الله»، «یدعو» می‌تواند «خواندن» به معنای «پرستیدن و اظهار نیاز» باشد؛ و نیز می‌تواند به معنای «خواستن و دنبال چیزی رفتن»: معنایی که به ذهن اغلب افراد رسیده این است که «به جای خدا چیزی را بپرستد که …» اما معنای دوم این است که «به جای خدا چیزی را طلب کند که …»

تذکر

در زبان عربی، چنین رایج است که در انتهای فعل ماضی در صیغه جمع، که به حرف واو ختم می‌شود، الف زاید گذاشته شود (مثلا فعلوا) و چنین کاری در جایی که واو انتهایی، نه نشانگر صیغه جمع، بلکه جزء کلمه باشد، رایج نیست؛ اما کتابت قرآن کریم (که به «رسم المصحف» معروف است) از زمان عثمان به نحو متواتر به همین صورت نقل شده، و تغییر آن سزاوار نیست؛ چرا که گاه این تفاوت‌ها رمزی دارد که اغلب بعد از سالها برای عموم آشکار می‌گردد. (مانند روابط عددی عجیب و معجزه‌آسایی که بین تعداد حروف در سوره‌ها وجود دارد)

«يَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَضُرُّهُ …»

ترکیب نحوی جمله ابتدایی این آیهبه نحوی است که دست کم سه معنای مختلف می‌تواند در بر داشته باشد که با توجه به قاعده «امکان استعمال یک لفظ در چند معنا» همگی می‌توانند درست باشند:

  • «مِنْ دُونِ اللَّهِ» را حال و «ما لا يَضُرُّهُ» را مفعول بدانیم (اغلب مترجمان: به جای خدا می‌خواند چیزی را که نه به او ضرری می‌زند …)؛
  • «مِنْ دُونِ اللَّهِ» را مفعول و «ما لا يَضُرُّهُ» را حال قلمداد کنیم (ترجمه سیدکاظم ارفع: غير خدا را مى‏خواند، در صورتى كه نه زيانى به او مى‏رساند…)؛
  • «ما لا يَضُرُّهُ» را مفعول بدانیم، اما «مِنْ دُونِ اللَّهِ» در معنای جار و مجروری خود (بدون اینکه حال باشد)‌ قلمداد کنیم: (ترجمه حجة‌التفاسیر: اين كس چيزى را از جز خدا مى‏خواند كه ضرر به او نمى‏رساند…)

«الضَّلالُ الْبَعيدُ»

این تعبیر استعاره گرفته شده از کسی که در بیابان بقدری دور می‌شود که کاملا راه را گم می‌کند؛ و مسیر گم‌شدنش طولانی و دور از دسترس می‌گردد. (الكشاف، ج‏۳، ص۱۴۷)

حدیث

۱) زراره می‌گوید: از امام باقر ع درباره سخن خداوند متعال سوال کردم که فرموده است: « و از مردم، کس هست که خدا را بر حرفی می‌پرستد».

امام فرمود: آنان گروهی‌اند که خدا را واحد دانستند و عبادت هر معبود غیر خدایی را رها کردند، پس، از شرک خارج شدند ولی معرفت پیدا نکردند که حضرت محمد ص رسول خداست، پس آنها خدا را با شک در مورد حضرت محمدص و آنچه آورده بود پرستیدند؛ نزد رسول خدا ص آمدند و [با خود] گفتند: نگاه می‌کنیم، اگر اموالمان زیاد شد و در جان و فرزندانمان به عافیت رسیدیم، می‌فهمیم که او راستگوست و رسول خداست؛ و اگر غیر از این شد، [در کار او] تامل می‌کنیم.

خداوند عز و جل فرمود: «پس اگر خوشی‌ای به او رسد بدان دلگرم شود» یعنی عافیتی در دنیا «و اگر فتنه‌‌ای به او رسد» یعنی بلایی در جان و مالش، «بر وجه [سابق] خویش دگرگون گردد» یعنی بر شکش به جانب شرک، «در دنیا و آخرت زیان کرده است؛ این است همان زیان آشکار. به جای خدا چیزی می‌خواند که نه زیانش دهد و نه سودش رساند»

فرمود: یعنی به شرک برمی‌گردد و غیر خدا را می‌خواند و غیر او را می‌پرستد؛

پس، از آنها برخی معرفت پیدا می‌کند و ایمان در قلبش وارد می‌شود و ایمان می‌آورد و تصدیق می‌کند و از جایگاه شک به سمت ایمان می‌روند؛ و برخی بر شکش باقی می‌مانند، و برخی به جانب شرک برمی‌گردند.

الكافي، ج‏۲، ص۴۱۴؛ تفسير القمي، ج‏۲، ص۷۹ [۱]

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ مُوسَى بْنِ بَكْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلى‏ حَرْفٍ» قَالَ هُمْ قَوْمٌ وَحَّدُوا اللَّهَ وَ خَلَعُوا عِبَادَةَ مَنْ يُعْبَدُ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَخَرَجُوا مِنَ الشِّرْكِ وَ لَمْ يَعْرِفُوا أَنَّ مُحَمَّداً ص رَسُولُ اللَّهِ فَهُمْ يَعْبُدُونَ اللَّهَ‏ عَلَى شَكٍّ فِي مُحَمَّدٍ ص وَ مَا جَاءَ بِهِ فَأَتَوْا رَسُولَ اللَّهِ ص وَ قَالُوا نَنْظُرُ فَإِنْ كَثُرَتْ أَمْوَالُنَا وَ عُوفِينَا فِي أَنْفُسِنَا وَ أَوْلَادِنَا عَلِمْنَا أَنَّهُ صَادِقٌ وَ أَنَّهُ رَسُولُ اللَّهِ وَ إِنْ كَانَ غَيْرَ ذَلِكَ نَظَرْنَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ «فَإِنْ أَصابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ» يَعْنِي عَافِيَةً فِي الدُّنْيَا «وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ» يَعْنِي بَلَاءً فِي نَفْسِهِ وَ مَالِهِ «انْقَلَبَ عَلى‏ وَجْهِهِ» انْقَلَبَ عَلَى شَكِّهِ إِلَى الشِّرْكِ «خَسِرَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةَ ذلِكَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِينُ يَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَضُرُّهُ وَ ما لا يَنْفَعُهُ» قَالَ يَنْقَلِبُ مُشْرِكاً يَدْعُو غَيْرَ اللَّهِ وَ يَعْبُدُ غَيْرَهُ فَمِنْهُمْ مَنْ يَعْرِفُ وَ يَدْخُلُ الْإِيمَانُ قَلْبَهُ فَيُؤْمِنُ وَ يُصَدِّقُ وَ يَزُولُ عَنْ مَنْزِلَتِهِ مِنَ الشَّكِّ إِلَى الْإِيمَانِ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَثْبُتُ عَلَى شَكِّهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْقَلِبُ إِلَى الشِّرْكِ.

۲) از پیامبر اکرم ص روایت شده است که جبرئیل نزد پیامبر آمد و گفت: یا رسول‌الله!  همانا خداوند تبارک و تعالی مرا به هدیه‌ای به سوی تو فرستاده است که تاکنون به کسی داده نشده بود.

گفتم: و آن چیست؟

گفت: صبر و از آن بهتر.

گفتم: و آن چیست؟

گفت: رضا [راضی بودن به قضای الهی] و از آن بهتر.

گفتم: و آن چیست؟

گفت: زهد و از آن بهتر.

گفتم: و آن چیست؟

گفت: اخلاص و از آن بهتر.

گفتم: و آن چیست؟

گفت: یقین و از آن بهتر.

گفتم: و آن چیست، ای جبرئیل!

گفت: همانا نردبان آن توکل بر خداوند عز و جل است.

گفتم: [حقیقتِ] توکل بر خداوند عز و جل چیست؟

گفت: دانستن اینکه مخلوق نه زیان دهد و نه سودی رساند و نه ببخشد و نه منع کند، و ناامید شدن از خَلایق؛ که اگر بنده چنین باشد، کاری جز برای خدا نمی‌کند و بیم و امیدی جز خدا ندارد و در احدی جز خدا طمع نمی‌بندد؛ که توکل این است.

معاني الأخبار، ص۲۶۱

حَدَّثَنَا أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ فِي حَدِيثٍ مَرْفُوعٍ إِلَى النَّبِيِّ ص قَالَ:

جَاءَ جَبْرَئِيلُ ع إِلَى النَّبِيِّ ص فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَرْسَلَنِي إِلَيْكَ بِهَدِيَّةٍ لَمْ يُعْطِهَا أَحَداً قَبْلَكَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قُلْتُ وَ مَا هِيَ قَالَ الصَّبْرُ وَ أَحْسَنُ مِنْهُ قُلْتُ وَ مَا هُوَ قَالَ الرِّضَا وَ أَحْسَنُ مِنْهُ قُلْتُ وَ مَا هُوَ قَالَ الزُّهْدُ وَ أَحْسَنُ مِنْهُ قُلْتُ وَ مَا هُوَ قَالَ الْإِخْلَاصُ وَ أَحْسَنُ مِنْهُ قُلْتُ وَ مَا هُوَ قَالَ الْيَقِينُ وَ أَحْسَنُ مِنْهُ قُلْتُ وَ مَا هُوَ يَا جَبْرَئِيلُ قَالَ إِنَّ مَدْرَجَةَ ذَلِكَ التَّوَكُّلُ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقُلْتُ وَ مَا التَّوَكُّلُ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ الْعِلْمُ بِأَنَّ الْمَخْلُوقَ لَا يَضُرُّ وَ لَا يَنْفَعُ وَ لَا يُعْطِي وَ لَا يَمْنَعُ وَ اسْتِعْمَالُ الْيَأْسِ مِنَ الْخَلْقِ فَإِذَا كَانَ الْعَبْدُ كَذَلِكَ لَمْ يَعْمَلْ لِأَحَدٍ سِوَى اللَّهِ وَ لَمْ يَرْجُ وَ لَمْ يَخَفْ سِوَى اللَّهِ وَ لَمْ يَطْمَعْ فِي أَحَدٍ سِوَى اللَّهِ فَهَذَا هُوَ التَّوَكُّل‏.

۳) در فرازی از حدیثی که امام رضا ع از امام سجاد ع درباره نحوه شناخت مردم، و فریب ظاهر را نخوردن، روایت کرده،[۲] امام سجاد ع می‌فرمایند:

همانا در میان مردم کس هست که «دنیا و آخرتش را زیان کرده» دنیا را برای دنیا ترک می‌کند، و به نظرش لذت ریاست باطل برتر از لذت اموال و نعمت‌های مباح و حلال است؛ پس همه آنها را به خاطر رسیدن به ریاست ترک می‌کند تا جایی که «هنگامی که به او گفته شود تقوای الهی پیشه کن! عزت‌طلبی [= ریاست‌طلبی] او را به گناه می کشاند؛ حسابش با جهنم است و بسیار بد جایگاهی است.»

الإحتجاج على أهل اللجاج (للطبرسي)، ج‏۲، ص۳۲۱

وَ بِالْإِسْنَادِ الْمُقَدَّمِ ذِكْرُهُ عَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ قَالَ قَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْن‏:

فَإِنَّ فِي النَّاسِ مَنْ «خَسِرَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةَ» يَتْرُكُ الدُّنْيَا لِلدُّنْيَا وَ يَرَى أَنَّ لَذَّةَ الرِّئَاسَةِ الْبَاطِلَةِ أَفْضَلُ مِنْ لَذَّةِ الْأَمْوَالِ وَ النِّعَمِ الْمُبَاحَةِ الْمُحَلَّلَةِ فَيَتْرُكُ ذَلِكَ أَجْمَعَ طَلَباً لِلرِّئَاسَةِ حَتَّى «إِذا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَ لَبِئْسَ الْمِهاد».

تدبر

۱) «يَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَضُرُّهُ وَ ما لا يَنْفَعُهُ ذلِكَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعيدُ»

کسی که باورش به خدا و بندگی‌اش نسبت به او قدری بر لب مرز است که با یک فتنه و آزمون زیر و رو می‌شود، در حقیقت، خدا را کنار گذاشته و دنبال چیزی راه افتاده که برایش نه سودی می‌دهد نه زیانی؛ او بقدری در بیراهه رفته، که دیگر به این زودی راه پیدا نمی‌کند.

ثمره انسان‌شناسی

انسان موجودی نیازمند آفریده شده و وجودش به گونه‌ای است که خواه‌ناخواه به چیزی دل می‌بندد و از او خواسته‌های خود را می‌خواهد.

کسی که به خاطر یک امتحان دشوار خدا را رها می‌کند، این گونه نیست که دیگر به کسی دل نبندد و برای رفع نیازش سراغ کس دیگر نرود؛ اما چون همه چیز به دست خداست[۳] و بی‌مشیت الهی چیزی در عالم رخ نمی‌دهد، سراغ هرکه غیر خدا برود، او هیچ نیازی از وی را نمی‌تواند برآورده کند و فقط ضرر کرده است. به قول حافظ شیرازی:

سود و زیان و مایه چو خواهد شدن ز دست              از بهر این معامله غمگین مباش و شاد

بادت به دست باشد اگر دل نهی به هیچ             در معرضی که تخت سلیمان رود به باد

http://ganjoor.net/hafez/ghazal/sh100/

۲) «يَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَضُرُّهُ وَ ما لا يَنْفَعُهُ ذلِكَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعيدُ»

چرا خواستن از غیر خدا، گمراهی دور و دراز است؟

الف. شاید چون انسان به خاطر ظاهربینی، متوجه نمی‌شود که این امور دنیوی‌ای که بدانها دل بسته و گمان می‌کند که اینها کار او را انجام می‌دهند، واقعا هیچ‌کاره‌اند؛ و زمانی به بی‌خاصیتی آنها پی می‌برد که کار از کار گذشته و راه برگشتی نیست.

ب. …

۳) «ما لا يَضُرُّهُ وَ ما لا يَنْفَعُهُ ذلِكَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعيدُ»

سراغ چیزی رفتن که توان سود و ضرررسانی ندارد، در واقع، هزینه کردن سرمایه عمر است بدون به دست آوردن سودی؛ لذا با اینکه او توان سود و ضرررسانی ندارد، اما این کار سراسر ضرر کردن است. شاید بدین جهت است که از آن به «گمراهی دور و دراز» تعبیر کرد. به قول عطار نیشابوری:

عمر در سود و زیان بردی به آخر بی‌خبر         می ندارد سود با تو پس زیان می‌بایدت

http://ganjoor.net/attar/divana/ghazal-attar/sh19/

و به قول حافظ شیرازی:

بنشین بر لب جوی و گذر عمر ببین             کاین اشارت ز جهان گذران ما را بس

نقد بازار جهان بنگر و آزار جهان             گر شما را نه بس، این سود و زیان ما را بس

http://ganjoor.net/hafez/ghazal/sh268/

۴) « يَعْبُدُ اللَّهَ عَلى‏ حَرْفٍ … يَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ …»

در آیه قبل فرمود «خدا را بر حرفی عبادت می‌کند» و در این آیه فرمود «به جای خدا کسی را می‌خواند»؛ یعنی عبادت بر حرفی (خواه به معنای عبادت بر لب مرز، یا عبادت در حد لقلقه زبان، یا …، ‌جلسه قبل، تدبر۲) باطن و حقیقتش رفتن به سوی غیر خدا است.

شاید به همین جهت است که در احادیث، این آیات را وصف منافقان دانست، که در ظاهر خدا را می‌پرستند، اما در باطن به غیر خدا رو کرده‌اند. (جلسه قبل، حدیث۲)

(توجه: حدیث۳ دقایقی قبل به احادیث جلسه قبل افزوده شد. از طریق همین لینک بالا قابل مشاهده است)

۵) «يَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَضُرُّهُ وَ ما لا يَنْفَعُهُ ذلِكَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعيدُ»

دین‌شناسی: مساله توسل

با توجه به اینکه همه چیز به دست خداست و سراغ کسی غیر خدا نباید رفت، چرا شیعیان به اهل بیت متوسل می‌شوند؟

«غیر خدا»یی که رفتن به سراغش بی‌حاصل است، «غیرخدا»یی است که به جای خدا و در عرض خدا به سراغش می‌روند. اما به دستور خدا سراغ کسی رفتن، مصداقِ رفتن به سوی خداست، نه رفتن به سوی غیر خدا. شاهدش اینکه در قرآن کریم از سویی به شدت هرگونه «ولایت» غیر خدا را قبول کردن، خلاف ایمان می‌شمرد (مثلا اعراف/۳؛ شوری/۹؛ …) و از سوی دیگر، مومنان را به قبول ولایت خدا و رسول و امیرالمومنین ع فرامی‌خواند (مائده/۵۵)

 


[۱] . در تفسیر قمی، این روایت با سندی دیگر از امام صادق ع روایت شده که هم عبارت شروعش تفاوت مختصری دارد و هم بعد از عبارت «فَإِنْ أَصابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ» به جای عبارت «يَعْنِي عَافِيَةً فِي الدُّنْيَا «وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ» يَعْنِي بَلَاءً فِي نَفْسِهِ وَ مَالِهِ «انْقَلَبَ عَلى‏ وَجْهِهِ» انْقَلَبَ عَلَى شَكِّهِ إِلَى الشِّرْكِ «خَسِرَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةَ ذلِكَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِينُ»، «الخ…» گذاشته شده است. سند و شروع روایت چنین است:

حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ يَحْيَى بْنِ أَبِي عِمْرَانَ عَنْ يُونُسَ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ ابْنِ الظَّبْيَانِ [ابْنِ الطَّيَّارِ] عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ فِي قَوْمٍ وَحَّدُوا اللَّهَ…

[۲] . متن کامل حدیث چنین است:

وَ بِالْإِسْنَادِ الْمُقَدَّمِ ذِكْرُهُ عَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ قَالَ قَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ: إِذَا رَأَيْتُمُ الرَّجُلَ قَدْ حَسُنَ سَمْتُهُ وَ هَدْيُهُ وَ تَمَاوَتَ فِي مَنْطِقِهِ وَ تَخَاضَعَ فِي حَرَكَاتِهِ فَرُوَيْداً لَا يَغُرَّنَّكُمْ فَمَا أَكْثَرَ مَنْ يُعْجِزُهُ تَنَاوُلُ الدُّنْيَا وَ رُكُوبُ الْحَرَامِ مِنْهَا لِضَعْفِ نِيَّتِهِ وَ مَهَانَتِهِ وَ جُبْنِ قَلْبِهِ فَنَصَبَ الدِّينَ فَخّاً لَهَا فَهُوَ لَا يَزَالُ يَخْتِلُ النَّاسَ بِظَاهِرِهِ فَإِنْ تَمَكَّنَ مِنْ حَرَامٍ اقْتَحَمَهُ وَ إِذَا وَجَدْتُمُوهُ يَعِفُّ عَنِ الْمَالِ الْحَرَامِ فَرُوَيْداً لَا يَغُرَّنَّكُمْ فَإِنَّ شَهَوَاتِ الْخَلْقِ مُخْتَلِفَةٌ- فَمَا أَكْثَرَ مَنْ يَنْبُو عَنِ الْمَالِ الْحَرَامِ وَ إِنْ كَثُرَ وَ يَحْمِلُ نَفْسَهُ عَلَى شَوْهَاءَ قَبِيحَةٍ فَيَأْتِي مِنْهَا مُحَرَّماً فَإِذَا وَجَدْتُمُوهُ يَعِفُّ عَنْ ذَلِكَ فَرُوَيْداً لَا يَغُرَّنَّكُمْ حَتَّى تَنْظُرُوا مَا عُقْدَةُ عَقْلِهِ فَمَا أَكْثَرَ مَنْ تَرَكَ‏ ذَلِكَ أَجْمَعَ ثُمَّ لَا يَرْجِعُ إِلَى عَقْلٍ مَتِينٍ فَيَكُونُ مَا يُفْسِدُ بِجَهْلِهِ أَكْثَرَ مِمَّا يُصْلِحُهُ بِعَقْلِهِ فَإِذَا وَجَدْتُمْ عَقْلَهُ مَتِيناً فَرُوَيْداً لَا يَغُرَّكُمْ تَنْظُرُوا أَ مَعَ هَوَاهُ يَكُونُ عَلَى عَقْلِهِ أَمْ يَكُونُ مَعَ عَقْلِهِ عَلَى هَوَاهُ وَ كَيْفَ مَحَبَّتُهُ لِلرِّئَاسَاتِ الْبَاطِلَةِ وَ زُهْدُهُ فِيهَا فَإِنَّ فِي النَّاسِ مَنْ خَسِرَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةَ يَتْرُكُ الدُّنْيَا لِلدُّنْيَا وَ يَرَى أَنَّ لَذَّةَ الرِّئَاسَةِ الْبَاطِلَةِ أَفْضَلُ مِنْ لَذَّةِ الْأَمْوَالِ وَ النِّعَمِ الْمُبَاحَةِ الْمُحَلَّلَةِ فَيَتْرُكُ ذَلِكَ أَجْمَعَ طَلَباً لِلرِّئَاسَةِ حَتَّى إِذا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَ لَبِئْسَ الْمِهادُ فَهُوَ يَخْبِطُ خَبْطَ عَشْوَاءَ يُوقِدُهُ أَوَّلَ بَاطِلٍ إِلَى أَبْعَدِ غَايَاتِ الْخَسَارَةِ وَ يُمِدُّهُ رَبُّهُ بَعْدَ طَلَبِهِ لِمَا لَا يَقْدِرُ عَلَيْهِ فِي طُغْيَانِهِ فَهُوَ يُحِلُّ مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَ يُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَا يُبَالِي مَا فَاتَ مِنْ دِينِهِ إِذَا سَلِمَتْ لَهُ الرِّئَاسَةُ الَّتِي قَدْ شَقِيَ مِنْ أَجْلِهَا فَأُولَئِكَ الَّذِينَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ لَعَنَهُمْ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهِيناً وَ لَكِنَّ الرَّجُلَ كُلَّ الرَّجُلِ نِعْمَ الرَّجُلُ هُوَ الَّذِي جَعَلَ هَوَاهُ تَبَعاً لِأَمْرِ اللَّهِ وَ قُوَاهُ مَبْذُولَةً فِي رِضَى اللَّهِ يَرَى الذُّلَّ مَعَ الْحَقِّ أَقْرَبَ إِلَى عِزِّ الْأَبَدِ مِنَ الْعِزِّ فِي الْبَاطِلِ وَ يَعْلَمُ أَنَّ قَلِيلَ مَا يَحْتَمِلُهُ مِنْ ضَرَّائِهَا يُؤَدِّيهِ إِلَى دَوَامِ النَّعِيمِ فِي دَارٍ لَا تَبِيدُ وَ لَا تنفذ [تَنْفَدُ] وَ أَنَّ كَثِيرَ مَا يَلْحَقُهُ مِنْ سَرَّائِهَا إِنِ اتَّبَعَ هَوَاهُ يُؤَدِّيهِ إِلَى عَذَابٍ لَا انْقِطَاعَ لَهُ وَ لَا يَزُولُ فَذَلِكُمُ الرَّجُلُ نِعْمَ الرَّجُلُ فِيهِ فَتَمَسَّكُوا وَ بِسُنَّتِهِ فَاقْتَدُوا وَ إِلَى رَبِّكُمْ فَتَوَسَّلُوا فَإِنَّهُ لَا تُرَدُّ لَهُ دَعْوَةٌ وَ لَا يُخَيَّبُ لَهُ طَلِبَةٌ.

[۳] . سوی حق چون بشتابی تو چو خورشید بتابی

چو چنان سود بیابی چه کنی سود و زیان را

http://ganjoor.net/moulavi/shams/ghazalsh/sh160/

Visits: 39

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*