ترجمه
که مبادا آنجا امروز بر شما نیازمندی داخل شود.
اختلاف قرائات[۱]
حدیث
۱) از امام صادق ع روایت شده است که رسول الله ص فرمودند:
سائل را وقتی درخواست و سوال می‌کند، رد نکنید؛ که اگر نبود که برخی از مسکین‌ها دروغگویند، هیچکسی که آنها را رد کند رستگار نمی‌شد.
الكافي، ج۴، ص۱۵
عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ يَزِيدَ النَّوْفَلِيِّ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ أَبِي زِيَادٍ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:
لَا تَقْطَعُوا عَلَى السَّائِلِ مَسْأَلَتَهُ فَلَوْلَا أَنَّ الْمَسَاكِينَ يَكْذِبُونَ مَا أَفْلَحَ مَنْ رَدَّهُمْ.
۲) در فرازی از روایتی طولانی از امام کاظم ع آمده است …
همانا خداوند هیچ دسته‌ای از اموال را نگذاشت مگر اینکه آن را قسمت کرد و به هر صاحب حقی، اعم از خاصه و عامه و فقرا و مساکین و هر صنفی از صنوف مردم، حقش را عطا فرمود؛ سپس فرمود: اگر در مردم به عدالت رفتار می‌شد قطعا بی‌نیاز می‌شدند.
الكافي، ج۱، ص۵۴۲
عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنِ الْعَبْدِ الصَّالِحِ ع قَالَ:…
إِنَّ اللَّهَ لَمْ يَتْرُكْ شَيْئاً مِنْ صُنُوفِ الْأَمْوَالِ إِلَّا وَ قَدْ قَسَمَهُ وَ أَعْطَى كُلَّ ذِي حَقٍّ حَقَّهُ الْخَاصَّةَ وَ الْعَامَّةَ وَ الْفُقَرَاءَ وَ الْمَسَاكِينَ وَ كُلَّ صِنْفٍ مِنْ صُنُوفِ النَّاسِ فَقَالَ لَوْ عُدِلَ فِي النَّاسِ لَاسْتَغْنَوْا.
۳) امام صادق ع نامه‌ای به شیعیان نوشته و خواسته بودند که هر روز بعد از نمازهایشان آن را مرور کنند. توضیحاتی درباره این نامه و فرازهایی از آن در جلسه۱۷۵، حدیث۲ http://yekaye.ir/sad-38-28/ و جلسه۲۰۲، حدیث۱ http://yekaye.ir/ale-imran-003-31/ و جلسه۴۵۶ حدیث۳ http://yekaye.ir/al-muzzammil-73-11/ گذشت. در فراز دیگری از این نامه آمده است:
و بر شما باد به محبت مسکینان، که هرکس آنها را تحقیر کند و بر آنها تکبر ورزد، از دین خدا لغزیده و خداوند تحقیرگر و متنفر از اوست و پدرمان رسول الله ص فرمودند: پروردگارم مرا به دوست داشتن مسکینان – مسلمانان‌شان – دستور داد و بدانید که هرکس یکی از مسلمانان را تحقیر کند خداوند بُغض و حقارت را بر او می‌اندازد تا جایی مردم او را دشمن خواهند داشت و دشمنی خداوند با او شدیدتر است.
پس در مورد برادران مسلمان مسکین خود تقوای الهی در پیش گیرید که آنها این حق را بر شما دارند که آنان را دوست بدارید چرا که خداوند پیامبرش را به محبت آنان دستور داده است و هرکس، کسی را که خداوند به محبت او دستور داده، دوست نداشته باشد، عصیان خدا و رسول نموده و کسی که عصیان خدا و رسول کند و بر این حال بمیرد، در حالی که درزمره گمراهان قرار دارد، مرده است.
الكافي، ج۸، ص۸
مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ الْكُلَيْنِيُّ قَالَ حَدَّثَنِي عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ حَفْصٍ الْمُؤَذِّنِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ بْنِ بَزِيعٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ جَابِرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ كَتَبَ بِهَذِهِ الرِّسَالَةِ إِلَى أَصْحَابِهِ وَ أَمَرَهُمْ بِمُدَارَسَتِهَا وَ النَّظَرِ فِيهَا وَ تَعَاهُدِهَا وَ الْعَمَلِ بِهَا فَكَانُوا يَضَعُونَهَا فِي مَسَاجِدِ بُيُوتِهِمْ فَإِذَا فَرَغُوا مِنَ الصَّلَاةِ نَظَرُوا فِيهَا؛
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ أَمَّا بَعْد …
وَ عَلَيْكُمْ بِحُبِّ الْمَسَاكِينِ الْمُسْلِمِينَ فَإِنَّهُ مَنْ حَقَّرَهُمْ وَ تَكَبَّرَ عَلَيْهِمْ فَقَدْ زَلَّ عَنْ دِينِ اللَّهِ وَ اللَّهُ لَهُ حَاقِرٌ مَاقِتٌ وَ قَدْ قَالَ أَبُونَا رَسُولُ اللَّهِ ص أَمَرَنِي رَبِّي بِحُبِّ الْمَسَاكِينِ الْمُسْلِمِينَ مِنْهُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ مَنْ حَقَّرَ أَحَداً مِنَ الْمُسْلِمِينَ أَلْقَى اللَّهُ عَلَيْهِ الْمَقْتَ مِنْهُ وَ الْمَحْقَرَةَ حَتَّى يَمْقُتَهُ النَّاسُ وَ اللَّهُ لَهُ أَشَدُّ مَقْتاً فَاتَّقُوا اللَّهَ فِي إِخْوَانِكُمُ الْمُسْلِمِينَ الْمَسَاكِينِ فَإِنَّ لَهُمْ عَلَيْكُمْ حَقّاً أَنْ تُحِبُّوهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ أَمَرَ رَسُولَهُ ص بِحُبِّهِمْ فَمَنْ لَمْ يُحِبَّ مَنْ أَمَرَ اللَّهُ بِحُبِّهِ فَقَدْ عَصَى اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ مَنْ عَصَى اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ مَاتَ عَلَى ذَلِكَ مَاتَ وَ هُوَ مِنَ الْغَاوِين.[۲]
۴) از امام حسین ع روایت شده است:
بدانید که حاجت‌های مردم به نزد شما از نعمت‌های خداوند است بر شما؛ پس، از این نعمت‌ها ملول نشوید که نقمت خواهد شد.
نزهة الناظر و تنبيه الخاطر، ص۸۱؛ كشف الغمة، ج۲، ص۳۰
خَطَبَ الإمام الحسين بن عليّ عليهما السّلام عَلَيْهِ السَّلَامُ فَقَالَ:
[وَ] اعْلَمُوا أَنَّ حَوَائِجَ النَّاسِ إِلَيْكُمْ مِنْ نِعَمِ اللَّهِ عَلَيْكُمْ، فَلَا تَمَلُّوا النِّعَمَ فَتَحُوزُوا [فَتَحُور] نِقَما.
توجه
احادیث و اغلب تدبرهای جلسه ۲۹۶ (للسائل و المحروم) نیز در اینجا قابل طرح است. http://yekaye.ir/al-maaarij-70-25/
تدبر
۱) «أَنْ لا يَدْخُلَنَّهَا الْيَوْمَ عَلَيْكُمْ مِسْكينٌ»
بسیاری از انسانها چنان به دنیا دل بسته‌اند که می‌ترسند از اینکه مسکین و نیازمندی سراغشان بیاید و لازم باشد چیزی از دارایی‌شان به او بدهند؛ در حالی ارجاع نیاز بندگان خدا به انسان، نشان‌دهنده عنایت خدا به انسان است که او را وسیله روزی دیگران قرار داده است (حدیث۴)؛ اگر خدا روزی آنها را در دست ما قرار داده، بدانیم که این قدر کریم هست که از سهم روزی ما کم نکند.
۲) «أَنْ لا يَدْخُلَنَّهَا الْيَوْمَ عَلَيْكُمْ مِسْكينٌ»
هرچه قصد سوء بیشتر باشد خطر بیشتر است: گفتند احدی از مسکینان وارد باغ نشود خدا هم تمام باغ را سوزاند. (تفسیر نور، ج۱۰، ص۱۸۳)
۳) «أَنْ لا يَدْخُلَنَّهَا الْيَوْمَ عَلَيْكُمْ مِسْكينٌ»
حرص و بخل گاهی بقدری شدید است که شخص حاضر نیست حتی یک نیازمند را هم بهره‌مند سازد.
توضیح نحوی
نکره در سیاق نفی، دلالت بر شمول دارد. (لایدخلنها … مسکینٌ: هیچ مسکینی داخلش نشود)
[۱] . و قرأ عبد اللّه و ابن أبي عبلة: لا يدخلنها، بإسقاط أن على إضمار يقولون، أو على إجراء يتخافتون مجرى القول، إذ معناه:
يسارون القول و النهي عن الدخول. نهى عن التمكين منه، أي لا تمكنوهم من الدخول فیدخلوا. (البحر المحيط في التفسير، ج۱۰، ص۲۴۳)
[۲] . در فرازی از وصیت‌نامه امیرالمومنین ع – که فراز دیگری از آن در جلسه۳۴۴ حدیث۴ http://yekaye.ir/al-balad-90-15/ گذشت، آمده است: أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: بَعَثَ إِلَيَّ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَى ع بِوَصِيَّةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع وَ هِيَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ…
اللَّهَ اللَّهَ فِي الْفُقَرَاءِ وَ الْمَسَاكِينِ فَشَارِكُوهُمْ فِي مَعَايِشِكُم. (الكافي، ج۷، ص۵۲)
بازدیدها: ۳