۲۸ شوال ۱۴۳۹
ترجمه
و هیچ آیه‌ای از آیات پروردگارشان به سوی آنان نمی‌آید جز اینکه از آن رویگردان بوده‌اند.
نکات ادبی
مُعْرِضینَ
قبلا بیان شد که ماده «عرض» در معانی متعددی به کار رفته، اما ظاهرا می‌توان همه آن معانی را به یک معنای واحد برگرداند؛ برخی آن معنای واحد را «عَرض» (پهنا) (جَنَّةٍ عَرْضُها كَعَرْضِ السَّماءِ وَ الْأَرْض؛ حدید/۲۱)، در مقابل «طول» (درازا) دانسته‌اند و برخی آن را «در مرآی و منظر و در معرض دید قرار دادن» معرفی کرده‌اند.
بدین ترتیب، «عَرَضَ يَعْرِضُ عَرْضاً» به معنای عرضه شدن و در معرض دید قرار دادن یک کالا بوده، از این جهت که عَرْضِ آن در معرض دید قرار می‌گرفته است؛ و یا از این جهت که عَرْض خود را در راستای عَرْض آن قرار داده است؛
و «إعراض» به معنای روگردان شدن است (وَ إِنْ كانَ كَبُرَ عَلَيْكَ إِعْراضُهُمْ؛ انعام/۳۵)، از این جهت که گویی روی را از کسی برمی‌گردانی و با عرض و پهلو خود با او مواجه می‌شوی؛ و اسم فاعل آن «مُعرِض» می‌شود (فَما لَهُمْ عَنِ التَّذْكِرَةِ مُعْرِضينَ؛ مدثر/۴۹)
جلسه ۶۸۲ http://yekaye.ir/al-kahf-18-100/
حدیث
۱) از امام صادق ع روایت شده که ایشان فرمودند: داخل در بهشت نمی‌شود کسی که در دلش به اندازه یک مثقال دانه خردل از کبر وجود داشته باشد و داخل در جهنم نمی‌شود کسی که در دلش به اندازه یک مثقال دانه خردل از ایمان وجود داشته باشد.
شخصی که در محضر امام صادق ع بود و این سخن را شنید گفت: انا لله و انا الیه راجعون.
حضرت فرمود: چرا این جمله را گفتی؟
گفت: به خاطر چیزی که از شما شنیدم! [یعنی با این اوصاف همه ما هلاک خواهیم شد]
فرمود: آن گونه که پنداشتی نیست. مقصود از این کبر، انکار کردن و زیر بار حق نرفتن است.
معاني الأخبار، ص۲۴۲؛ الكافي، ج۲، ص۳۱۰[۱]
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ السَّعْدَآبَادِيُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ يَزِيدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَمَّنْ سَمِعَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ
لَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ مَنْ فِي قَلْبِهِ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ مِنْ كِبْرٍ وَ لَا يَدْخُلُ النَّارَ مَنْ فِي قَلْبِهِ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ مِنْ إِيمَانٍ.
قَالَ فَاسْتَرْجَعْتُ.
فَقَالَ مَا لَكَ تَسْتَرْجِعُ؟
فَقُلْتُ لِمَا أَسْمَعُ مِنْكَ.
فَقَالَ لَيْسَ حَيْثُ تَذْهَبُ إِنَّمَا أَعْنِي الْجُحُودَ إِنَّمَا هُوَ الْجُحُودُ.
۲) از امام باقر ع روایت شده است:
با شک داشتن و حقیقت را انکار کردن، عمل سودی نبخشد!
الكافي، ج۲، ص۴۰۰
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ رَفَعَهُ إِلَى أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ:
لَا يَنْفَعُ مَعَ الشَّكِّ وَ الْجُحُودِ عَمَلٌ.
۳) عبدالاعلی بن اعین می‌گوید: از امام صادق ع شنیدم که رسول الله ص فرمودند: بزرگترین کبر غمصِ مخلوقات و سَفَهِ حق است!
پرسیدم: غمصِ مخلوقات و سَفَهِ حق چیست؟
فرمودند: اینکه نسبت به حق جاهل باشد و به اهل آن طعنه زند، که کسی که چنین کند با خداوند عز و جل در ردای او منازعه کرده است [= خواسته ردای الهی را از خدا بگیرد و بر تن خود کند!]
الكافي، ج۲، ص۳۱۰
مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى بْنِ أَعْيَنَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص
إِنَّ أَعْظَمَ الْكِبْرِ غَمْصُ الْخَلْقِ وَ سَفَهُ الْحَقِّ قَالَ قُلْتُ وَ مَا غَمْصُ الْخَلْقِ وَ سَفَهُ الْحَقِّ قَالَ يَجْهَلُ الْحَقَّ وَ يَطْعُنُ عَلَى أَهْلِهِ فَمَنْ فَعَلَ ذَلِكَ فَقَدْ نَازَعَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ رِدَاءَهُ.
توجه
درباره رویگردانی از آیات و نشانه‌های خدا و زیر بار حق نرفتن احادیث و نکاتی در
جلسه۲۵۶ http://yekaye.ir/al-aaraf-7-36/ و
جلسه ۳۹۰ http://yekaye.ir/al-qiyamah-75-32/ و
جلسه ۵۷۶ http://yekaye.ir/al-lail-92-16/ و
جلسه ۶۳۸ http://yekaye.ir/al-kahf-18-57/
گذشت که مجددا تکرار نمی‌شود.
تدبر
۱) «وَ ما تَأْتیهِمْ مِنْ آیةٍ مِنْ آیاتِ رَبِّهِمْ إِلاَّ كانُوا عَنْها مُعْرِضینَ»
عده‌ای هستند که به هیچ عنوان حاضر به شنیدن سخن حق نیستند و هرگونه آیه و نشانه‌ای از آیات پروردگارشان هم برایشان آورده شود، باز رویگردان می‌شوند.
ثمره انسان‌شناسی
امکان زیر بار حق نرفتن یکی از ویژگی‌های خاص انسان است که در تحلیل انسان باید آن را جدی گرفت.
توضیح بیشتر در جلسه ۳۶۰، تدبر۲ http://yekaye.ir/al-alaq-96-13/
و البته کسی که حق را تکذیب می‌کند و از آن رویگردان می‌شود شقاوتمندترین انسان،
(الْأَشْقَی، الَّذي كَذَّبَ وَ تَوَلَّی؛ جلسه ۵۷۶، تدبر۱ http://yekaye.ir/al-lail-92-16/
و ستمکارترین انسان است.
(وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآياتِ رَبِّهِ فَأَعْرَضَ عَنْها؛ توضیح در جلسه ۶۳۸ تدبر۲ http://yekaye.ir/al-kahf-18-57/ )
ثمره تبلیغی- اجتماعی
کسی که در مسیر تبلیغ حق و حقیقت گام برمی‌دارد انتظار نداشته باشد که حتما همه ایمان بیاورند!
عده‌ای هستند که به هیچ عنوان ایمان نخواهند آورد!
۲) «وَ ما تَأْتیهِمْ مِنْ آیةٍ مِنْ آیاتِ رَبِّهِمْ إِلاَّ كانُوا عَنْها مُعْرِضینَ»
در این آیه از اعراض و رویگردانی کافران از آیات و نشانه‌های خدا سخن گفت و در آیات دیگر از تکذیب این نشانه‌ها.
در واقع، برای مومن شدن باید «آیات» خدا را جدی گرفت و نگاه نشانه‌شناسانه به عالم داشت.
(توضیح بیشتر در جلسه ۲۲۹ تدبرهای ۳ و ۴ http://yekaye.ir/al-baqarah-002-039/ )
۳) «وَ ما تَأْتیهِمْ مِنْ آیةٍ مِنْ آیاتِ رَبِّهِمْ إِلاَّ كانُوا عَنْها مُعْرِضینَ»
کلمه «آیه» در قرآن کریم هم در مورد «آیات قرآن کریم» به کار رفته است، هم در مورد «آیات آفاقی و انفسی خداوند در نظام آفرینش»؛ و هم در مورد «معجزات پیامبران».
و اعراض و رویگردانی آنان در مورد همه این آیات می‌باشد. (المیزان، ج۱۷، ص۹۳)
۴) «آیةٍ مِنْ آیاتِ رَبِّهِمْ …»
براى اتمام حجت انواع استدلالها را مطرح كنيد. (تفسير نور، ج۹، ص۵۴۴)
۵) «وَ إِذا قیلَ لَهُمُ اتَّقُوا … وَ ما تَأْتیهِمْ مِنْ آیةٍ مِنْ آیاتِ رَبِّهِمْ إِلاَّ كانُوا عَنْها مُعْرِضینَ»
تذکر به تقوا، مصداقی از ارائه آیات خداوند است.
[۱] . سند کافی چنین است و جمله مربوط به دخول در جهنم را ندارد: عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ:
بازدیدها: ۴۱