۲۱-۲۴ محرم ۱۴۴۱
ترجمه
آیا دیده‌اید آن آبی را که می‌نوشید؟!
اختلاف قرائت
أَ فَرَأَیتُم[۱]
نکات ادبی
الْماءَ
در آیه ۳۱ همین سوره بیان شد که اغلب قریب به اتفاق اهل لغت بر این باورند که اصل کلمه «ماء» از ماده «موه» بوده است که هاء آن به همزه تبدیل شده است؛ هرچند که معدودی از اهل لغت با این تحلیل مخالفند و اصل این کلمه را برگرفته از زبانهای عبری و سریانی می‌دانند (آب در عبری «می» و در سریانی «میا» گفته می‌شود) که این کلمه به صورت «ماء» در زبان عربی تبدیل شده و بر این باورند که همزه آن بوده که در برخی از کلمات به هاء تبدیل شده است و معتقدند آنچه در زبان عربی شایع است تبدیل همزه به هاء است نه بالعکس؛ که البته این سخن اخیر ایشان موارد نقضی دارد.
در هر صورت اصل این ماده را به معنای هر چیزی که مایع باشد و منحصر در آب خالص نیست [که آیاتی مانند «أَ لَمْ نَخْلُقْكُمْ مِنْ ماءٍ مَهينٍ» (مرسلات/۲۰) و «خُلِقَ مِنْ ماءٍ دافِقٍ» (طارق/۶) که به منی هم ماء اطلاق شده می‌تواند موید این برداشت باشد؛ مگر اینکه این اطلاقات را مجازی بگیریم] و به تعبیر دیگر معنای محوری این ماده عبارت است از رقت جرم چیزی همراه با صفای آن و نیز سیلان داشتنش دانسته‌اند؛ و در قرآن کریم هم از این ماده فقط همین کلمه «ماء» به کار رفته است؛ که اگرچه در اغلب کاربردهایش در خصوص همین آب معمولی‌ای است که می‌شناسیم، اما ظاهرا در برخی آیات معانی عمیق‌تری نیز مد نظر بوده که گویی این آب متعارف صرفا تجلی‌ای از یک حقیقت ماورایی عظیم می‌باشد؛ چنانکه در جایی عرش خداوند را بر آب می داند و این مساله را در عرض آفرینش آسمانها و زمین مطرح کرده؛ و فلسفه همه اینها را آزمودن انسانها معرفی نموده است «وَ هُوَ الَّذي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ في سِتَّةِ أَيَّامٍ وَ كانَ عَرْشُهُ عَلَى الْماءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً» (هود/۷) و در عرصه‌های آخرت – چه برای بهشتیان و چه جهنمیان «ماء»ای هست: «مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ فيها أَنْهارٌ مِنْ ماءٍ غَيْرِ آسِنٍ … كَمَنْ هُوَ خالِدٌ فِي النَّارِ وَ سُقُوا ماءً حَميماً فَقَطَّعَ أَمْعاءَهُمْ» (محمد۱۵) یعنی هم بهشتیان با آبهایی دمخورند همانند این آیه که در وصف جایگاه اصحاب یمین از آبی همواره ریزان سخن می‌گوید: «وَ ماءٍ مَسْكُوبٍ» (واقعه/۳۱) و جهنمیان از بهشتیان از آبی که به آنها داده شده طلب می‌کنند «وَ نادى أَصْحابُ النَّارِ أَصْحابَ الْجَنَّةِ أَنْ أَفيضُوا عَلَيْنا مِنَ الْماءِ أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ» (اعراف/۵۰) و هم در خود جهنم هم آبهایی هست که با آن نه‌تنها جهنمیان عذاب می‌شوند (سُقُوا ماءً حَميماً فَقَطَّعَ أَمْعاءَهُمْ) بلکه برای رفع عطش خود نیز از آنها می‌نوشند «مِنْ وَرائِهِ جَهَنَّمُ وَ يُسْقى مِنْ ماءٍ صَديدٍ» (ابراهیم/۱۶) «وَ إِنْ يَسْتَغيثُوا يُغاثُوا بِماءٍ كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرابُ وَ ساءَتْ مُرْتَفَقاً» (کهف/۲۹) و اینها نشان می‌دهد که چه بسا آیه‌ای که آفرینش هر چیز زنده‌ای را از «ماء» معرفی کرده: «وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَ فَلا يُؤْمِنُون»َ (انبیاء/۳۰) اگرچه ممکن است به همین آب ظاهری اشاره‌ای داشته باشد اما چه‌بسا به یک حقیقت دیگر هم اشاره دارد؛ یعنی شاید از جنس همان مائی است که عرش خدا بر آن است؛ یا آن مائی که از مهمترین نعمتها و نقمتهای اخروی است.
جلسه ۹۹۸ http://yekaye.ir/al-waqiah-56-31/
تَشْرَبُونَ
در آيه ۵۴ همین سوره بیان شد که ماده «شرب» به معنای نوشیدن کلمه معروفی است، که در مقابل «أکل: خوردن» و برای تناول مایعات (چیزی که خوردنش نیاز به جویدن ندارد) به کار می‌رود؛ و این نوشیدن هم منحصر به آب نیست، بلکه نوشیدن هر چیز مایعی – حتی عسل – را شامل می‌شود (وَ أَوْحى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ …. يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ؛ نحل/۶۹) و بر این اساس «شراب» را می‌توان به «نوشیدنی» ترجمه کرد. و این تعبیر هم برای نوشیدنی‌های بهشتیان (وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً؛ إنسان/۲۱) و هم جهنمیان (لَهُمْ شَرابٌ مِنْ حَمِيمٍ؛ یونس/۴) به کار رفته است.
جلسه ۱۰۲۱ http://yekaye.ir/al-waqiah-56-54/
حدیث
۱) الف. از امام صادق ع از پدرشان روایت شده است که رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:
سرور همه غذاهای دنیا و آخرت، گوشت است؛ و سرور همه نوشیدنی‌های دنیا و آخرت، آب است.
قرب الإسناد، ص۱۰۸[۲]
عَنِ الْحَسَنِ بْنِ طَرِيفٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ:
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ: «سَيِّدُ طَعَامِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ اللَّحْمُ، وَ سَيِّدُ شَرَابِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ الْمَاءُ»
ب. و باز از امام صادق ع روایت شده که رسول الله ص فرمودند:
سرور نوشیدنی‌های بهشتی آب است.
الكافي، ج۶، ص۳۸۰
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الرَّيَّانِ بْنِ الصَّلْتِ يَرْفَعُهُ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: سَيِّدُ شَرَابِ الْجَنَّةِ الْمَاءُ.
۲) از امام صادق ع روایت شده است:
اولین چیزی که خداوند – جل ذکره – از بنده‌اش می‌پرسد این است که به او می‌گوید: آیا من تو را از آبی گوارا سیراب نکردم؟
الكافي، ج۶، ص۳۸۰
مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ غَيْرِ وَاحِدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
أَوَّلُ مَا يَسْأَلُ اللَّهُ جَلَّ ذِكْرُهُ الْعَبْدَ أَنْ يَقُولَ لَهُ: أَ وَ لَمْ أُرْوِكَ مِنْ عَذْبِ الْفُرَاتِ.
۳) از امام صادق ع روایت شده است:
کسی که در دنیا آب را همواره با لذت می‌نوشد خداوند لذت نوشیدنی‌های بهشتی را به وی می چشاند.
الكافي، ج۶، ص۳۸۱
مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ:
مَنْ تَلَذَّذَ بِالْمَاءِ فِي الدُّنْيَا لَذَّذَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَشْرِبَةِ الْجَنَّةِ .
۴) روایت شده است که شخصی از امام صادق ع درباره طعم آب پرسید.
حضرت فرمود:
برای فهمیدن بپرس نه برای گیر انداختن! طعم آب طعم زندگی است.
الكافي، ج۶، ص۳۸۱
أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْكُوفِيُّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ الْمِيثَمِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ بْنِ بُنْدَارَ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُلْوَانَ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ طَعْمِ الْمَاءِ.
فَقَالَ: سَلْ تَفَقُّهاً وَ لَا تَسْأَلْ تَعَنُّتاً طَعْمُ الْمَاءِ طَعْمُ الْحَيَاةِ .
۵) از امام صادق ع روایت شده که رسول الله ص فرمودند:
آب را با مکیدن کم‌کم بنوشید؛ و لاجرعه ننوشید که منجر به ناراحتی کبد می‌شود.
الكافي، ج۶، ص۳۸۱؛ المحاسن، ج۲، ص۵۷۵
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع [عَنْ آبَائِهِ ع] قَالَ:
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: مَصُّوا الْمَاءَ مَصّاً وَ لَا تَعُبُّوهُ عَبّاً فَإِنَّهُ يُوجَدُ مِنْهُ الْكُبَادُ .
بحثی درباره اینکه خوب است آب زیاد بنوشیم یا کم!
گاه مشاهده می‌شود در مورد اینکه در مجموع آب نوشیدن چقدر خوب است، برخی احادیثی می‌آورند که اسمش را آب درمانی می‌گذارند و برخی کاملا به پرهیز حتی‌الامان از نوشیدن توصیه می‌کنند. از این جهت شاید مناسبت داشته باشد مروری بر برخی از این احادیث ناظر به وضعیت‌های مختلف بیان شده داشته باشیم تا از افراط و تفریط در امان بمانیم.
۶) ابوطیفور طبیب می‌گوید: بر امام کاظم ع وارد شدم و ایشان را از نوشیدن آب برحذر داشتم.
فرمودند: با آب چه مشکلی داری؟! طعام را در معده به گردش درمی‌آورد و خشم را فرومی‌نشاند و بر خرد می‌افزاید و تلخی (یا: صفراء) را فرومی‌نشاند.
الكافي، ج۶، ص۳۸۱؛ المحاسن، ج۲، ص۵۷۲
سَهْلُ بْنُ زِيَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ الْبَصْرِيِّ عَنْ أَبِي طَيْفُورٍ الْمُتَطَبِّبِ قَالَ:
دَخَلْتُ عَلَى أَبِي الْحَسَنِ الْمَاضِي ع فَنَهَيْتُهُ عَنْ شُرْبِ الْمَاءِ.
فَقَالَ ع: وَ مَا بَأْسٌ بِالْمَاءِ وَ هُوَ يُدِيرُ الطَّعَامَ فِي الْمَعِدَةِ وَ يُسَكِّنُ الْغَضَبَ وَ يَزِيدُ فِي اللُّبِّ وَ يُطْفِئُ الْمِرَارَ.
۷) دقت شود که این برخورد امام ع در مقابل کسی بوده که می‌پنداشته محور عمومی را پرهیز از نوشیدن آب تا حد امکان قرار دهیم. اما این توصیه می‌تواند برای برخی از افراد صادق باشد؛ و در مجموع زیاده‌روی در نوشیدن آب مناسب نیست:
الف. حلبی می‌گوید: شنیدم که امام صادق ع به شخضی توصیه می‌کرد و می‌فرمود:
نوشیدن آب را کم کن که هر دردی را امتداد می‌دهد؛ و مادامی که بدنت تحمل درد را دارد از دوا اجتناب کن!
الكافي، ج۶، ص۳۸۲؛ المحاسن، ج۲، ص۵۷۱
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جَنَاحٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ الْحَلَبِيِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ هُوَ يُوصِي رَجُلًا فَقَالَ لَهُ:
أَقْلِلْ مِنْ شُرْبِ الْمَاءِ فَإِنَّهُ يَمُدُّ كُلَّ دَاءٍ وَ اجْتَنِبِ الدَّوَاءَ مَا احْتَمَلَ بَدَنُكَ الدَّاءَ.
ب. و باز از امام صادق ع روایت شده است:
در نوشیدن آب زیاده‌روی نکن که مایه هر دردی است.
ج. و در حدیث دیگری از ایشان روایت شده:
اگر مردم رویه‌شان در نوشیدن آب را کم می‌کردند بدن‌هایشان مقاوم می‌شد.
المحاسن، ج۲، ص۵۷۱؛ الكافي، ج۶، ص۳۸۲[۳]
عَنْهُ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَسَّانَ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
إِيَّاكُمْ وَ الْإِكْثَارَ مِنْ شُرْبِ الْمَاءِ فَإِنَّهُ مَادَّةٌ لِكُلِّ دَاءٍ؛
[فی المحاسن:] قَالَ وَ فِي حَدِيثٍ آخَرَ:
لَوْ أَنَّ النَّاسَ أَقَلُّوا مِنْ شُرْبِ الْمَاءِ لَاسْتَقَامَتْ أَبْدَانُهُمْ.
د. وباز از امام صادق ع روایت شده است:
کسی که آب کم بنوشد بدنش سالم می‌ماند.
المحاسن، ج۲، ص۵۷۲
عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ الدَّيْلَمِيِّ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ أَشْيَمَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
مَنْ أَقَلَّ مِنْ شُرْبِ الْمَاءِ صَحَّ بَدَنُهُ .
۸) در واقع می‌توان گفت معیار نوشیدن آب این است که:
* اولا برای وقتی است که انسان میل و نیاز به نوشیدن آب پیدا کند؛ چنانکه:
الف. از امام صادق ع روایت شده است:
هیچیک از شما آب ننوشد مگر اینکه بدان اشتها پیدا کرده باشد؛ و وقتی اشتهای آن را داشت هم کم بنوشد.
المحاسن، ج۲، ص۵۷۱
عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ الدَّيْلَمِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
لَا يَشْرَبْ أَحَدُكُمُ الْمَاءَ حَتَّى يَشْتَهِيَهُ فَإِذَا اشْتَهَاهُ فَلْيُقِلَّ مِنْهُ.
* ثانیا باید توجه کرد که خوردنش با برخی غذاها تناسب دارد و با برخی خیر؛ مثلا:
– در مورد پرهیز از نوشدن آب همراه غذای چرب تذکر داده شده؛ چنانکه:
ب. روایت شده است که پیامبر وقتی چربی (دنبه) می‌خورد آب کمی می‌نوشید؛
به ایشان گفته شد: یا رسول الله! چقدر کم آب می نوشی؟!
فرمود؛ [پس از غذای چرب] اگر آب کم بخورم طعامم گواراتر می‌شود .
ج. و از برخی از اهل بیت ع روایت شده است که:
نوشیدن آب روی چربی (دنبه یا غذای چرب) درد (مرض) را برمی‌انگیزاند.
المحاسن، ج۲، ص۵۷۲
عَنْهُ عَنِ النَّوْفَلِيِّ بِإِسْنَادِهِ قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ ص إِذَا أَكَلَ الدَّسَمَ أَقَلَّ شُرْبَ الْمَاءِ.
فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّكَ لَتُقِلُّ مِنْ شُرْبِ الْمَاءِ!
قَالَ هُوَ أَمْرَأُ لِطَعَامِي .
عَنْهُ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ قَالَ: شُرْبُ الْمَاءِ عَلَى أَثَرِ الدَّسَمِ يُهَيِّجُ الدَّاءَ .
– اما در مورد وقتی که غذا کم باشد، آمده است:
د. از امام رضا ع روایت شده است؛
اشکالی در نوشیدن آب فراوان روی طعام [غذا یا نان؟] نیست؛ [ولی روی غیر آن زیاد ننوشد]؛
و فرمود: آیا فکر می‌کنی که کسی مثل این می‌خورد – و دو دستش را جمع کرد؛ نه کاملا به هم چسباند و نه فاصله بینشان گذاشت – و سپس رویش آب نمی‌نوشد، آیا معده‌اش زخمی نمی‌شود؟!
الكافي، ج۶، ص۳۸۲؛ المحاسن، ج۲، ص۵۷۲
عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ يَاسِرٍ الْخَادِمِ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ:
لَا بَأْسَ بِكَثْرَةِ شُرْبِ الْمَاءِ عَلَى الطَّعَامِ وَ لَا تُكْثِرْ [أَنْ لَا يُكْثَرَ] مِنْهُ عَلَى غَيْرِهِ[۴].
وَ قَالَ: أَ رَأَيْتَ لَوْ أَنَّ رَجُلًا أَكَلَ مِثْلَ ذَا [طَعَاماً] وَ جَمَعَ يَدَيْهِ كِلْتَيْهِمَا لَمْ يَضُمَّهُمَا وَ لَمْ يُفَرِّقْهُمَا ثُمَّ لَمْ يَشْرَبْ عَلَيْهِ الْمَاءَ كَانَ يَنْشَقُّ [أَ لَيْسَ كَانَتْ تَنْشَقُّ] مَعِدَتُهُ.[۵]
– ویا درباره برخی از غذاها و خوردنی‌ها آمده است:
ه. شخصی می‌گوید خدمت امام صادق ع بودم و ایشان خرما طلبید و رویش آب نوشید.
گفتم: فدایتان شوم؛ بهتر نبود که از نوشیدن آب صرف نظر می‌کردید؟
فرمود: من خرما را خوردم تا بر روی آن آب را گوارا کنم.
المحاسن، ج۲، ص۵۷۱
عَنْهُ عَنْ نُوحِ بْنِ شُعَيْبٍ عَنْ أَبِي دَاوُدَ الْمُسْتَرِقِّ عَمَّنْ حَدَّثَهُ قَالَ قَالَ:
كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فَدَعَا بِتَمْرٍ وَ جَعَلَ يَشْرَبُ عَلَيْهِ الْمَاءَ. فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ لَوْ أَمْسَكْتَ عَنِ الْمَاءِ؟
فَقَالَ إِنَّمَا آكُلُ التَّمْرَ لِأَنْ أَسْتَطِيبَ عَلَيْهِ الْمَاءَ.
تدبر
۱) «أَ فَرَأَیتُمُ الْماءَ الَّذی تَشْرَبُونَ»
آیا تاکنون در آبی که می‌نوشید دقت کرده‌اید؟!
که خداوند چه نعمت عظیمی برای زندگی ما و سایر موجودات قرار داده است؟! چنانکه در جای دیگر اشاره کرد که اساسا حیات هر موجود زنده‌ای به نحوی به آب مرتبط است «وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ» (انبیاء/۳۰) تا حدی که امروزه جستجوی حیات بر روی دیگر سیارات بر اساس وجود آب است. (ویکی‌پدیا؛ مدخل «آب»)
بحث علمی: برخی خواص آب در زندگی مادی
آب خواص مهمی دارد که در زندگی ما بسیار با ارزشند. از جمله:
حلال بسیار خوبی است.
چگالی بالایی دارد و جالب این که وقتی یخ می‌زند یا حرارت می‌بیند، چگالی آن کاهش می‌یابد.
گرمای تبخیر آب بالاست. یعنی برای تبدیل مقدار کمی آب به بخار، گرمای زیادی لازم است. این خاصیت برای بدن ما بسیار با اهمیت می‌باشد. گرمای اضافی بدن با تبخیر تنها مقدار کمی از آب بدن از طریق منافذ پوست تعریق کاسته می‌شود.
نیروی کشش سطحی آن به طور شگفت انگیزی زیاد است. گهگاه شاهد نشستن حشرات روی سطح آب بوده‌ایم. اگر به دقت به طرز قرار گرفتن حشره روی سطح آب نگاه کنید، متوجه می‌شوید که سطح آب زیر پای حشره، مانند یک تشک ابری فرو می‌رود؛ اما پاره نمی‌شود.
آب مواد مختلف از جمله شکر و نمک را براحتی در خود حل می‌کند. بسیاری از واکنش های شیمیایی تنها در حضور آب انجام می‌شوند. البته پاره ای مواد با آب مخلوط نمی‌شوند، مثل لیپیدها و دیگر مواد هیدرات کربن‌دار. غشاء سلولی که حاوی لیپیدها و پروتئین است، از این خاصیت آب سود جسته و تعاملات محتویات سلولی با مواد شیمیایی خارج سلول را بدقت تحت کنترل دارد.
یکی دیگر از خواص جالب آب، حالت جامد آن، یعنی یخ می‌باشد. هنگامی که آب بر اثر سرما به یخ تبدیل می‌شود، انبساط می‌یابد، بدین معنا که حجم بیشتری را اشغال می‌کند. بنابراین، حجمی از یخ که هم‌حجم آب اولیه است، جرم کمتری دارد. به این علت می‌گویند که چگالی یخ از آب کمتر است و همین مسئله باعث می‌شود که یخ روی آب شناور بماند. در حالی که در بیشتر موارد، چگالی ماده جامد از حالت مایع آن بیشتر است. این ویژگی آب سبب می‌شود که بر خلاف بسیاری از مایعات، آب از سطح شروع به انجماد کند. این پدیده را بارها به هنگام شروع یخ زدن آب، درون فریزر منزلتان دیده اید؛ در زمستان با یخ زدن سطح آب دریاچه‌ها، لایه عایقی از یخ ایجاد می‌شود که این لایه، از یخ زدن لایه های زیرین خود جلوگیری می‌نماید. در این شرایط ، ماهی ها و دیگر آبزیان می‌توانند در مناطق گرم‌تر زیرین به حیات خود ادامه دهند.
دیگر ویژگی غیر عادی آب، ظرفیت گرمایی بالای آن می‌باشد. ظرفیت گرمایی یک جسم، مقدار گرمایی است که به جسم می‌دهیم تا دمایش، ۱ درجه سانتی گراد افزایش یابد. جالب است بدانید که مقدار گرمایی که لازم است تا دمای ۱ گرم آب را ۱ درجه سانتی گراد افزایش دهد، حدود ۱۰ برابر مقدار گرمایی است که برای ۱ گرم آهن لازم است. (دانشنامه رشد؛ مدخل «آب»)
در واقع، آب برای بسیاری از فرایندهای فیزیولوژیکی زندگی مورد نیاز است. بیشتر بیماری‌های جهان از کمبود آب سالم ناشی می‌شوند. کمبود آب در برنامه غذایی می‌تواند به علت بالابودن سدیم خون و آبزدایی سرانجام باعث مرگ شود، به‌خصوص وقتی که عرق‌کردن باعث از دست رفتن آب بدن می‌شود. (ویکی‌پدیا، مدخل «نوشیدن»)
نیاز به تکمیل دارد. اگر پیشنهادی دارید در قسمت دیدگاه بگذارید تا بعد از بررسی به نام خودتان منتشر شود.
۲) «أَ فَرَأَیتُمُ الْماءَ الَّذی تَشْرَبُونَ»
آیا تاکنون در آبی که می‌نوشید دقت کرده‌اید؟!
که در عجایب و نظم فوق‌العاده‌ای که در خود این ماده قرار داده شده چه شاهدی بر ناظم و خالق آن است؟!
بحث علمی: آب و جهان مادی پیرامون آن
آب در اشکال متفاوتی بر روی زمین یافت می‌شود. تنها ماده ای است که در طبیعت به هر سه حالت جامد، مایع و گاز وجود دارد. ابرها در آسمان، موج دریا، کوه یخی، توده های یخی در دل کوه ها و منابع آبی زیرزمینی تنها چند شکل از آب می‌باشند. طی اعمال تبخیر، میعان، انجماد و ذوب، آب مرتباً از حالتی به حالت دیگر تبدیل می‌شود. این پدیده تبدیل آب را چرخه بزرگ آب می‌نامند.
از آنجا که بارندگی در صنعت کشاورزی و همچنین برای خود بشر بسیار با اهمیت است، به اشکال مختلف بارندگی نام های به خصوصی اطلاق می‌شود. بارندگی معمولاً بصورت باران است. دیگر اشکال آن، تگرگ،برف، مه و شبنم می‌باشند. همچنین، از برخورد نور با قطرات باران، رنگین کمان پدید می‌آید.
آب‌های روی سطح زمین، نقش های مهمی ایفا می‌کنند؛ رودخانه‌ها آب مورد نیاز کشاورزی را فراهم می‌کنند و دریاها هم وسیله ای برای تجارت و مبادله کالاها محسوب می‌شوند. توده های یخی و آبشارها هم از دیگر اشکال آب هستند. فرسایش به وسیله ی آب، نقش مهمی در شکل محیط زیست ایفا می‌کند.
به علاوه، دره ها و دلتاهای حاصل از رسوبات رودخانه‌ها، محلی برای سکنی گزیدن انسان ها بوده است. آب به داخل زمین هم نفوذ می‌کند و آب‌های زیرزمینی را ایجاد می‌کند. آب‌های زیرزمینی را می‌توان با کندن چاه یا قنات استخراج نمود. البته آب های زیرزمینی به شکل چشمه یا چشمه آب گرم هم به سطح زمین می‌آیند.
آب املاح و مواد معدنی مختلفی دارد که بر حسب آن مواد، طعم و مزه اش بسیار تفاوت می‌کند… (دانشنامه رشد؛ مدخل «آب»)
نیاز به تکمیل دارد. اگر پیشنهادی دارید در قسمت دیدگاه بگذارید تا بعد از بررسی به نام خودتان منتشر شود.
۳) «أَ فَرَأَیتُمُ الْماءَ الَّذی تَشْرَبُونَ»
آیا تاکنون در آبی که می‌نوشید دقت کرده‌اید؟!
که خود نوشیدن چه امر عجیب و پیچیده و مهمی در زندگی و نیز برای ادامه حیات ماست؟!
بحث علمی: نوشیدن در زندگی انسان
نوشیدن یا آشامیدن به عمل مصرف مایعات (معمولاً آب)، از راه دهان اطلاق می شود. برای عملکرد طبیعی، بدن روزانه به ۱ تا ۲ لیتر آب نیاز دارد. فقدان آب در رژیم غذایی نهایتاً منجر به مرگ می شود. تشنگی یا عطش، احساسی است که به دلیل کمبود هیدروژن در بدن حادث می شود. مرکز آن هیپوتالاموس می باشد که نسبت به تغییر سطوح الکترولیت در بدن، از خود واکنش نشان می دهد. بهترین راه برای برطرف کردن نیاز تشنگی در بدن، سریع نوشیدن آب نیست؛ بلکه بهتر آن است که جرعه های کوچک آب را کم کم بنوشیم. البته این احتمال وجود دارد که هیدروژن بدن از حد طبیعی بالاتر رود؛ مثل ورزشکاران که خیلی آب می نوشند. مصرف بیش از اندازه آب باعث می شود که غلظت انواع نمک ها در بدن ورزشکاران کاهش یابد. اغلب بیماری های رایج بین مردم دنیا، به دلیل نبود آب آشامیدنی سالم رخ می دهد. (دانشنامه رشد؛ مدخل «آشامیدن»)
یک کلیه سالم در حال استراحت می‌تواند ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی لیتر آب در هر ساعت دفع کند. در نتیجه فرد می‌تواند آب را با نرخ ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی لیتر در هرساعت بنوشند؛ با این حال، اگر همین شخص در حال اجرای دوی ماراتون باشد، به دلیل استرس، میزان دفع کلیوی تا ۱۰۰ میلی لیتر در ساعت کاهش می‌یابد. در این صورت اگر دونده ماراتن ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌لیتر در ساعت آب بنوشد حتی با وجود ریزش فراوان عرق، کلیه‌اش قادر نیست آن آب را به موقع دفع کند. (ویکی‌پدیا، مدخل «نوشیدن»)
نیاز به تکمیل دارد. اگر پیشنهادی دارید در قسمت دیدگاه بگذارید تا بعد از بررسی به نام خودتان منتشر شود.
۴) «أَ فَرَأَیتُمُ الْماءَ الَّذی تَشْرَبُونَ»
آیا تاکنون در آبی که می‌نوشید دقت کرده‌اید؟!
که در میان نوشیدنی‌ها آب چقدر مهم است و موضوعیت دارد؛ به طوری که هیچ چیزی نمی‌تواند جای آن را بگیرد؟! (حدیث۱)
بحث علمی: اهمیت و جایگاه آب در میان نوشیدنی‌ها
نیاز به تکمیل دارد. اگر پیشنهادی دارید در قسمت دیدگاه بگذارید تا بعد از بررسی به نام خودتان منتشر شود.
۵) «أَ فَرَأَیتُمُ الْماءَ الَّذی تَشْرَبُونَ»
آیا تاکنون در آبی که می‌نوشید دقت کرده‌اید؟!
که آبی که می‌نوشیم چگونه در بدن ما جذب می‌شود؛ چگونه پلیدی‌ها را به همراه خود از درون بدن ما دفع می‌کند؛ و چگونه نه‌تنها در اعضا و جوارح مادی ما، بلکه در روحیات و حلق و خوی ما موثر است (مثلا غضب را فرومی‌نشاند و …)؟!
بحث علمی: برخی اثرات آب در بدن انسان
آب در بیشتر فرایندهای متابولیسمی بدن، نقش حیاتی دارد. هنگام گوارش غذا، مقادیر قابل توجهی آب مورد استفاده قرار می‌گیرد.تقریباً ۷۰ درصد وزن بدن را آب تشکیل می‌دهد. برای عملکرد درست، بدن ، روزانه به ۱ تا ۷ لیتر آب نیاز دارد البته این میزان آب به مقدار فعالیت بدن ، دمای هوا ، رطوبت و دیگر عوامل بستگی دارد. آب از طریق ادرار ، مدفوع ، تعریق و همچنین از طریق بازدم به شکل بخار آب دفع می‌شود. بدن انسان به آبی نیاز دارد که نمک یا ناخالصی های دیگر ( مثل باکتری یا دیگر عوامل بیماری‌زا و یا مواد شیمیایی) نداشته باشد. البته برخی مواد محلول در آب طعم و مزه آن را بهتر هم می‌کند… (دانشنامه رشد؛ مدخل «آب»)
نیاز به تکمیل دارد. اگر پیشنهادی دارید در قسمت دیدگاه بگذارید تا بعد از بررسی به نام خودتان منتشر شود.
[۱] . تقدمت القراءات في الهمزة الثانية في الآية/۵۸. (معجم القراءات ج۹، ص۳۱۴)
[۲] . شبیه این مضمون در خصوص آب با سندهای متعدد از امیرالمومنین ع هم روایت شده است در الكافي، ج۶، ص۳۸۰ و المحاسن، ج۲، ص۵۷۰
– مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ بَكْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ عِيسَى بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ص الْمَاءُ سَيِّدُ الشَّرَابِ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ.
– عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عِيسَى بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بِإِسْنَادِهِ مِثْلَهُ.
– عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عِيسَى بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع الْمَاءُ سَيِّدُ الشَّرَابِ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ.
[۳] . در کافی فقط حدیث اول آمده به این صورت: عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ مُوسَى بْنِ بَكْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تُكْثِرْ مِنْ شُرْبِ الْمَاءِ فَإِنَّهُ مَادَّةٌ لِكُلِّ دَاءٍ.
[۴] . عبارت «علی غیره» در محاسن نیست؛ و عبارات داخل کروشه فقط در محاسن است.
[۵] . این حدیث بدین صورت هم از امام رضا ع روایت شده است که فرمودند:
در تعجبم از کسی که مثل این – با دستشان اشاره کردند [ظاهرا اشاره به مقدار کم و یک کف دست است]- می‌خورد و رویش آب نمی‌خورد، چگونه معده‌اش پاره‌پاره نمی‌شود!
الكافي، ج۶، ص۳۸۲
عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ يَاسِرٍ قَالَ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع:
عَجَباً لِمَنْ أَكَلَ مِثْلَ ذَا – وَ أَشَارَ بِيَدِهِ – وَ لَمْ يَشْرَبْ عَلَيْهِ الْمَاءَ كَيْفَ لَا تَنْشَقُّ مَعِدَتُهُ.
بازدیدها: ۲۳۷