۴۱۳) إِنَّ في‏ هذا لَبَلاغاً لِقَوْمٍ عابِدينَ

ترجمه

همانا در این، حتما برای جماعت عبادت‌پیشه، رساننده‌ای [به هدف] خواهد بود.

نکات ترجمه ای و نحوی

لَبَلاغاً = لام تاکید + بلاغ

«بلاغ»

ماده «بلغ» در اصل به معنای وصول [= رسیدن] به چیزی (معجم مقاييس اللغة، ج‏۱، ص۳۰۱) و بلکه، به پایان مقصد و منتهای کاری رسیدن است. برخی معتقدند که این ماده در مورد مشرف شدن [نزدیک شدن] بر پایان کار هم به کار می رود (مفردات ألفاظ القرآن، ص۱۴۴)؛ اما عده ای با این سخن مخالفت کرده، و معتقدند اساسا تفاوت اصلی این ماده با ماده «وصل» در این است که در «بلغ» باید به نهایی ترین حد شیء برسد (التحقيق فى كلمات القرآن الكريم، ج‏۱، ص۳۶۱) و «ابلاغ» اقتضای شدیدتری برای «رسیدن» دارد؛ تا حدی که برخی گفته اند ابلاغ همان مرحله نهایی رسیدن شیء به انتهاست و تعبیر «ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ، توبه/۶) از همین باب است. (الفروق فى اللغة، ص۵۶)

کلمه «بَلَاغ» گاه به معنای «تبليغ» (رساندن چیزی و مطلبی به دیگران) به کار می رود ( هذا بَلاغٌ لِلنَّاسِ‏، إبراهيم/۵۲ ؛ فَإِنَّما عَلَيْكَ الْبَلاغُ وَ عَلَيْنَا الْحِسابُ‏، رعد/۴۰)

و گاه آن را به معنای «کفایت» دانسته اند مانند همین آیه «إِنَّ فِي هذا لَبَلاغاً لِقَوْمٍ عابِدِينَ‏، أنبياء/۱۰۶) (همان، ص۱۴۴؛ مجمع البیان، ج۷، ص۱۰۷)

پس ماده «بلغ» به ماده «وصل» (وصول، رسیدن) و ماده «ادی» (اداء، ادا کردن) نزدیک است. تفاوتش با ماده وصل بیان شد؛ تفاوت ابلاغ با ادا کردن هم در این است که در «ادا» کردن تاکید بر این است که مطلب آن گونه که سزاوار است برسد، اما در «ابلاغ» رساندن چیزی است که در آن نوعی فهماندن هم در کار باشد، و «بلاغت» هم از همین ماده است و به معنای «رساندن معنا به نفس است در بهترین صورت ممکن» (الفروق فى اللغة، ص۵۶)

در قرآن کریم کلمه «بلاغ» ۱۵ بار و ماده «بلغ» با تمامی مشتقاتش جمعا ۷۷ بار آمده است که عمده استعمالات آن به صورت فعل بوده (در باب ثلاثی مجرد و وزن «بَلَغَ یَبلُغ» و نیز در حالت ثلاثی مزید باب های افعال و تفعیل و مفاعله) بوده است و البته به صورت اسم فاعل (بالغ، بالغه؛ ۸ مورد) و اسم مکان «مبلغ: محل بلوغ، محل رسیدن» (ذلِكَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ؛ نجم/۳۰) و صیغه مبالغه (بلیغ: قَوْلاً بَليغاً؛ نساء/۷۳) هم به کار رفته است.

حدیث

۱) از امام باقر ع درباره آیه «و به تحقیق، در زبور بعد از ذکر نوشتیم که همانا زمین را به ارث خواهند برد بندگان شایسته‌ام» سوال شد. فرمودند : آنها [=بندگان شایسته] ماییم.

سپس در مورد آیه بعدی (همانا در این، حتما رساننده‌ای خواهد بود برای قومی عابد) سوال شد؛ فرمود: آنها [= قومی عابد] شیعیان مایند.

تأويل الآيات الظاهرة في فضائل العترة الطاهرة، ص۳۲۶

قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ الْعَبَّاسِ رَحِمَهُ اللَّهُ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَكَمٍ عَنْ سُفْيَانَ بْنِ إِبْرَاهِيمَ الْحَرِيرِيِّ عَنْ أَبِي صَادِقٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِي الزَّبُورِ الْآيَةِ قَالَ نَحْنُ هُمْ قَالَ قُلْتُ إِنَّ فِي هذا لَبَلاغاً لِقَوْمٍ عابِدِينَ قَالَ هُمْ شِيعَتُنَا.[۱]

۲) از امام سجادع روایت شده است: دنیا بر دو قسم است: دنیای بلاغ [ = حق و حقیقت را به تو می رساند و برایت واضح می کند که نباید دل به دنیا ببندی] و دنیای ملعون [ = آنچه تو را می فریبد و به خود مشغول می دارد.]

الكافي، ج‏۲، ص۱۳۱

عَلِيٌّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِيِّ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ دَاوُدَ الْمِنْقَرِيِّ عَنْ عَبْدِ الرَّزَّاقِ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ مَعْمَرِ بْنِ رَاشِدٍ عَنِ الزُّهْرِيِّ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمِ بْنِ شِهَابٍ عن عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع قال: …

الدُّنْيَا دُنْيَاءَانِ دُنْيَا بَلَاغٌ وَ دُنْيَا مَلْعُونَةٌ.

۳) امیرالمومنین ع در فرازی از یکی از خطبه های خود فرمودند:

و همانا خداوند سبحان هیچکس را با چیزی مثل این قرآن موعظه نکرده است؛ که همانا ریسمان محکم الهی است و وسیله امین و مورد اعتماد او؛ و در آن است بهار دلها و چشمه های علم؛ و برای دل جلادهنده ای غیر آن نیست، با اینکه تذکرگیرندگان رفتند و فراموش کاران و کسانی که خود را به فراموشی می زنند ماندند.

نهج البلاغه، خطبه۱۷۶

وَ إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ لَمْ يَعِظْ أَحَداً بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ فَإِنَّهُ حَبْلُ اللَّهِ الْمَتِينُ وَ سَبَبُهُ الْأَمِينُ وَ فِيهِ رَبِيعُ الْقَلْبِ وَ يَنَابِيعُ الْعِلْمِ وَ مَا لِلْقَلْبِ جِلَاءٌ غَيْرُهُ مَعَ أَنَّهُ قَدْ ذَهَبَ الْمُتَذَكِّرُونَ وَ بَقِيَ النَّاسُونَ أَوِ الْمُتَنَاسُون‏.

تدبر

۱) «إِنَّ في‏ هذا لَبَلاغاً لِقَوْمٍ عابِدينَ»

مقصود از «بلاغ» چیست؟

الف. به معنای «کفایت» است (المیزان، ج۷، ص۱۰۷) ؛ یعنی هرکس که بخواهد راه بندگی خدا را در پیش گیرد، در این مطالبی که خدا فروفرستاده، آنچه مورد نیاز اوست و کار او را کفایت می‌کند آمده است.

ب. به معنای «رساندن به مطلوب» (بلوغ البغية) است  (المیزان، ج۷، ص۱۰۷)؛ یعنی این تعالیمی که بیان شد، عین رساندن انسانهای اهل عمل به مطلوب است.

ج. به معنای خود «بلوغ» [= رساندن] است (المیزان، ج۷، ص۱۰۷)؛ یعنی در بیان این معارف، رساندن حقیقت به آنان که اهل عمل و عبادتند حاصل می‌شود.

د. به معنای «ابلاغ» است (نکات ترجمه)؛ یعنی آن مطالبی که گفته شد، برای آن است که به گوش مردمی که می‌خواهند مسیر بندگی خدا را در پیش گیرند، برسد و آنها تکلیف خود را بدانند.

ه. …

۲) «إِنَّ في‏ هذا لَبَلاغاً لِقَوْمٍ عابِدينَ»

مقصود از «هذا» (این چیزی که بلاغ و رساننده مطلب مهمی برای مردم است)، چیست؟

الف. آیات قبلی‌ سوره عنکبوت است که درباره بهشت و جهنم بوده است؛ یعنی در آنچه از وضعیت بهشت و جهنم برایتان بیان کردیم، کافی است که انسان را به حق برساند. (مجمع‌البیان، ج۷، ص۱۰۷)

ب. کل قرآن (مجمع‌البیان، ج۷، ص۱۰۷)؛ یعنی قرآن، آن چیزی است که قرار بوده به دست مردم برسد و کسی که این را جدی بگیرد، همه آنچه برای هدایت نیاز دارد به او می‌رسد.

ج. کل مضامین این سوره؛ یعنی آنچه در این سوره بیان شد که ربوبیت انسان تنها به دست خداست و باید خدا را از راه نبوت پرستید و آماده روز حساب شد و جزای مومنان و کافران چنین و چنان است، کافی است برای کسی که اهل عبادت و عمل است و با آن به غایت مقصود می‌رسد. (المیزان، ج۱۴، ص۳۳۱)

د. مضمون آیه قبلی؛ یعنی مساله مهدویت و اینکه صالحان جهان را به ارث خواهند برد، رساننده عبادت‌پیشگان به خواسته‌های اصلی‌شان است.

ه. …

۳) «إِنَّ في‏ هذا لَبَلاغاً لِقَوْمٍ عابِدينَ»

چرا نفرمود «بلاغاً للناس»؛ و فرمود «بلاغا لقوم عابدین»؟

الف. درست است که قرآن، حقیقت را برای همه انسانها عرضه و ابلاغ کرده است؛ اما در این میان کسانی از این ابلاغ، استفاده می‌کنند و به بلوغ و نهایت مقصود می‌رسند که خود را در مسیر بندگی خدا قرار داده باشند.

ب. بلاغ، یعنی «رساننده» (نکات ترجمه)؛ و رساندن همواره متناسب با چیزی است که قرار است رسانده شود. رساندن برق، غیر از رساندن نامه است؛ و رساندن بیمار به پزشک؛ غیر از رساندن کاسب به محل کارش است. در واقع، خدا می‌خواهد نشان دهد که قرآن که «رساننده» چه کسانی است، چه کسانی را به کجا می‌رساند، و آیا به درد هر هدف و هر رسیدنی می‌خورد؟!

ج. «بلاغ» به معنای «کفایت» هم هست (نکات ترجمه)؛ با این تعبیر چه‌بسا می‌خواهد نشان دهد که قرآن کسانی را کفایت می‌کند که بنده خدا باشند. تا بندگی خدا در ما نباشد، ممکن است بتوانیم از قرآن در مواردی استفاده کنیم؛ اما ‌این قرآن ما را کفایت نخواهد کرد.

د. …

۴) «إِنَّ في‏ هذا لَبَلاغاً لِقَوْمٍ عابِدينَ»

چرا نفرمود «بَلاغاً لِلعابِدينَ» و فرمود «بَلاغاً لِقَوْمٍ عابِدينَ»؟

الف. علی‌القاعده این نوع تعبیر، دلالتی بر وحدت جمعی آنها دارد: ‌صرفا «عابد» بودن تک‌تک آنها موجب نمی‌شود که این بلاغ برای آنها (به هریک از معانی مذکور در تدبر۱) حاصل شود؛ بلکه آنها باید به نحو جمعی و به عنوان «یک قوم» خداپرست شوند.

در این صورت، این معنا بیش از همه سازگار است که «هذا» را مربوط به آیه قبل و مساله مهدویت بدانیم (تدبر۲، بند د)؛ یعنی برای اینکه مهدویت رخ دهد و صالحان وارث زمین شوند، باید «قوم خداپرست»ی پیدا شود، نه فقط افراد خداپرستی مستقل از همدیگر.

شاید به این جهت است که در روایات انتظار بر تعبیر «امت» تاکید شده است، چنانکه پیامبر اکرم ص فرموده‌اند: أَفْضَلُ أَعْمَالِ «أُمَّتِي» انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. (كمال الدين و تمام النعمة، ج‏۲، ص۶۴۴)[۲]

توجه

در سه شب گذشته، به مناسبت نیمه‌شعبان، در حسینیه جهرمی‌ها در بندرعباس بحثی در شرح حدیث فوق داشتم که مخصوصا در شب سوم، محور بحث همین کلمه «امت» بود و می‌توانید فایلهای صوتی آن را با مراجعه به لینک زیر دریافت کنید.

www.souzanchi.ir/expectation-as-the-most-important-duty-of-the-islamic-community/

ب. …

[۱] . استفاده امام از این آیه در روایت زیر هم قابل توجه است:

وَ أَخْبَرَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ مُوسَى الْعَلَوِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِيِّ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ حَدَّثَنِي الْمُفَضَّلُ بْنُ صَالِحٍ أَبُو جَمِيلَةَ عَنْ أَبِي [عَبْدِ اللَّهِ‏] عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع‏ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ جَلَّ اسْمُهُ أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى كُلِّ إِمَامٍ عَهْدَهُ وَ مَا يَعْمَلُ بِهِ وَ عَلَيْهِ خَاتَمٌ فَيَفُضُّهُ وَ يَعْمَلُ بِمَا فِيهِ وَ «إِنَّ فِي هذا» يَا مَعْشَرَ الشِّيعَةِ «لَبَلاغاً لِقَوْمٍ عابِدِينَ» وَ بَيَاناً لِلْمُؤْمِنِينَ وَ مَنْ أَرَادَ اللَّهُ تَعَالَى بِهِ الْخَيْرَ جَعَلَهُ مِنَ الْمُصَدِّقِينَ الْمُسَلِّمِينَ لِلْأَئِمَّةِ الْهَادِينَ بِمَا مَنَحَهُمُ اللَّهُ تَعَالَى مِنْ كَرَامَتِهِ وَ خَصَّهُمْ بِهِ مِنْ خِيَرَتِهِ وَ حَبَاهُمْ بِهِ مِنْ خِلَافَتِهِ عَلَى جَمِيعِ بَرِيَّتِهِ دُونَ غَيْرِهِمْ مِنْ خَلْقِهِ إِذْ جَعَلَ طَاعَتَهُمْ طَاعَتَهُ بِقَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ «أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ» وَ قَوْلِهِ «مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ» فَنَدَبَ الرَّسُولُ ص الْخَلْقَ إِلَى الْأَئِمَّةِ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ الَّذِينَ أَمَرَهُمُ اللَّهُ تَعَالَى بِطَاعَتِهِمْ وَ دَلَّهُمْ عَلَيْهِمْ وَ أَرْشَدَهُمْ إِلَيْهِمْ بِقَوْلِهِ ع‏ إِنِّي مُخَلِّفٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي حَبْلٌ مَمْدُودٌ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَ اللَّهِ مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِ لَنْ تَضِلُّوا وَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى مُحِثّاً لِلْخَلْقِ إِلَى طَاعَتِهِ وَ مُحَذِّراً لَهُمْ مِنْ عِصْيَانِهِ فِيمَا يَقُولُهُ وَ يَأْمُرُ بِهِ- فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذابٌ أَلِيم‏ … (الغيبة للنعماني، ص۵۵)

[۲] . حَدَّثَنَا الْمُظَفَّرُ بْنُ جَعْفَرٍ الْمُظَفَّرُ الْعَلَوِيُّ السَّمَرْقَنْدِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مَعْرُوفٍ قَالَ أَخْبَرَنِي مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِيرٍ عَنْ مُوسَى بْنِ بَكْرٍ الْوَاسِطِيِّ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ عَنْ آبَائِهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِي انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.

بازدیدها: ۶۸