ترجمه
و از قرآن نازل می‌کنیم آنچه که شفا و رحمت برای مومنان است ولی ظالمان را جز خسارت نمی‌افزاید.
نکات ترجمه‌ای و نحوی
«من» در «مِنَ الْقُرْآنِ» را می توان من بیانیه گرفت (المیزان۱۳/ ۱۸۲) و می‌توان من ابتدای غایت یا حتی من تبعیضیه نیز دانست (إعراب القرآن و بيانه۵/ ۴۹). در حالت اول، قرآن همان شفا و رحمت است؛ در حالت دوم، قرآن سرچشمه شفا و رحمت است؛ و در حالت سوم، شفا و رحمت بودن خصلت قسمتی از قرآن است، نه کل آن. به ترتیب معنا چنین می‌شود:
۱) « قرآن را که شفا و رحمت برای مومنان است، نازل کردیم»
۲) «از قرآن، شفا و رحمت برای مومنان را نازل کردیم»
۳) «قسمتی از قرآن که نازل کردیم، شفا و رحمت برای مومنان است»
در دو حالت اول، اقتضای رحمت و شفا (وضعیت بالقوه) مد نظر است (که تمام آیات چنین اقتضایی دارد و این اقتضاء در مومن به فعلیت می‌رسد؛ اما در ظالم اثر معکوس می‌گذارد)؛ حالت سوم، هم ظاهرا دوگونه فرض دارد؛ یکی اینکه «هر بخشی از قرآن نازل شد، آن بخش مایه شفا و رحمت مومنان است» (الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل۲/ ۶۸۹) دوم اینکه «برخی از آیات قرآن، مایه شفا و رحمت برای مومنان است؛ اما کل قرآن برای ظالمان فقط ضرر است. این حالت اخیر تنها در صورتی ممکن است که جمله «لایزید …» عطف به کل جمله قبل باشد نه به «ما هو شفاء…» (توضیح بیشتر در ادامه)
جمله «لا يَزيدُ الظَّالِمينَ …» به لحاظ نحوی چند حالت دارد: واو «وَ لا يَزيدُ…» را می‌توان واو عطف دانست (الجدول في إعراب القرآن۱۵/ ۱۰۲؛ إعراب القرآن الكريم۲/ ۲۰) ویا واو حالیه (إعراب القرآن و بيانه۵/ ۴۹)؛ و از این جهت تفاوت محسوسی در معنا پیدا نمی‌شود؛ اما در هر دو حالت، می‌توان این جمله را عطف (یا حال) برای جمله «هُوَ شِفاءٌ …» دانست؛ که معنی چنین می‌شود: «چیزی که نازل شده، شفا و رحمت برای مومنان است و [درحالی‌که] همان فقط مایه ضرر برای ظالمان است.» و می‌توان این جمله را عطف (یا حال) برای جمله «نُنَزِّلُ مِنَ …» دانست (الجدول في إعراب القرآن۱۵/ ۱۰۲) که معنایش چنین می‌شود: «از طرفی از قرآن شفا و رحمت برای مومنان نازل کردیم، و [ درحالی‌که] از طرف دیگر قرآن برای ظالمان فقط ضرر است.»
حدیث
۱) حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ هَمَّامٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ الْعَلَوِيِّ عَنْ عِيسَى بْنِ دَاوُدَ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى عَنْ أَبِيهِ ع قَالَ: نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ «وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ لا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ» لآِلِ مُحَمَّدٍ «إِلَّا خَساراً» فَالْقُرْآنُ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ لِأَنَّهُمْ الْمُنْتَفِعُونَ بِهِ وَ خَسَارٌ وَ بَوَارٌ عَلَى الظَّالِمِينَ لِأَنَّ فِيهِ الْحُجَّةَ عَلَيْهِمْ وَ لَا يَزِيدُهُمْ إِلَّا خَسَاراً فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ ذلِكَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِينُ.
تأويل الآيات الظاهرة في فضائل العترة الطاهرة، ص۲۸۴
در روایتی از امام صادق ع پس از اینکه در توضیح این آیه، ظالمین را «ظالمین نسبت به آل محمد ص» معرفی کردند، فرمودند: قرآن شفا و رحمت برای مومنان است زیرا از آن نفع می‌برند؛ و خسارت و هلاکت برای ظالمین است زیرا واجد آن حجتی علیه آنان است و لذا جز خسارت در دنیا و آخرتشان نمی‌افزاید و این همان خسران آشکار است.
۲) عن مسعدة بن صدقة عن أبي عبد الله ع قال:
إنما شفاء في علم القرآن لقوله: «ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ» لأهله لا شك فيه و لا مرية، و أهله أئمة الهدى الذين قال الله «ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنا مِنْ عِبادِنا»
تفسير العياشي، ج۲، ص۳۱۵ و ۲۶۴
از امام صادق ع روایت شده است که:
شفا فقط در علم قرآن است، چرا که فرمود «آنچه که شفا و رحمت برای مومنین است» و برای اهل آن [قرآن] هیچ شک و تردیدی در این نیست؛[۱]و اهل آن همان ائمه هدی هستند که خداوند در موردشان فرموده است: «سپس [علم به حقیقتِ] کتاب [آسمانی] را به کسانی از بندگانمان که برگزیده بودیم، به ارث رساندیم.»
۳) مُحَمَّدُ بْنُ يَزِيدَ بْنِ سُلَيْمٍ الْكُوفِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا النَّضْرُ بْنُ سُوَيْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
… وَ مَنْ لَمْ يَشْفِهِ الْقُرْآنُ فَلَا شَفَاهُ اللَّهُ … أَ لَيْسَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ يَقُولُ وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ أَ لَيْسَ يَقُولُ تَعَالَى ذِكْرُهُ وَ جَلَّ ثَنَاؤُهُ لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلى جَبَلٍ لَرَأَيْتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ سَلُونَا نُعَلِّمْكُمْ وَ نُوقِفْكُمْ عَلَى قَوَارِعِ الْقُرْآنِ لِكُلِّ دَاءٍ.
طب الأئمة عليهم السلام، (عبدالله و حسین ابنا بسطام، متوفی قرن۴) ص۴۸
از امام صادق ع روایت شده است که:
… و کسی که قرآن او را شفا ندهد خدا شفایش نخواهد داد … آیا این خداوند جل جلاله نیست که می‌فرماید: «و از قرآن نازل می‌کنیم آنچه که شفا و رحمت برای مومنان است» آیا خداوندی که ذکرش متعالی و ثنایش برتر است نفرمود: «اگر اين قرآن را بر كوهى فرو مىفرستاديم حتما آن را از خشیت خدا خاشع و شكافته مىديدى» (حشر/۲۱) از ما بپرسید تا به شما بیاموزیم و شما را از آن [آیات و کلمات و معانی] قرآن که هر دردی را درهم می‌کوید، واقف سازیم.[۲]
(مضمون جمله اول این روایت را اهل سنت، از خود پیامبر اکرم ص نقل کرده‌اند با این عبارت: «من لم يستشف بالقرآن فلا شفاه اللّه» مثلا: تفسیر ثعلبی۶/ ۱۲۹)[۳]
۴) عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَحْمَدَ الْمِنْقَرِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا إِبْرَاهِيمَ ع يَقُولُ:
مَنِ اسْتَكْفَى بِآيَةٍ مِنَ الْقُرْآنِ مِنَ الشَّرْقِ إِلَى الْغَرْبِ كُفِيَ إِذَا كَانَ بِيَقِينٍ.
الكافي، ج۲، ص۶۲۳؛ مكارم الأخلاق، ص۳۶۳
از امام کاظم ع روایت شده است که:
هرکس از یک آیه از قرآن انتظار داشته باشد که برای شرق تا غرب عالم کفایتش کند، کفایتش می‌کند اگر [این طلب کردنش] از روی یقین باشد.
۵) أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْخَوَاتِيمِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا ابْنُ يَقْطِينٍ عَنْ حَسَّانَ الصَّيْقَلِ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: شَكَا رَجُلٌ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ ع وَجَعَ السُّرَّةِ فَقَالَ لَهُ اذْهَبْ فَضَعْ يَدَكَ عَلَى الْمَوْضِعِ الَّذِي تَشْتَكِي وَ قُلْ وَ إِنَّهُ لَكِتابٌ عَزِيزٌ لا يَأْتِيهِ الْباطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِيلٌ مِنْ حَكِيمٍ حَمِيدٍ ثَلَاثاً فَإِنَّكَ تُعَافَى بِإِذْنِ اللَّهِ
قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: مَا اشْتَكَى أَحَدٌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ شَكَاةً قَطُّ فَقَالَ بِإِخْلَاصِ نِيَّةٍ وَ مَسَحَ مَوْضِعَ الْعِلَّةِ وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ لا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَساراً إِلَّا عُوفِيَ مِنْ تِلْكَ الْعِلَّةِ أَيَّةِ عِلَّةٍ كَانَتْ وَ مِصْدَاقُ ذَلِكَ فِي الْآيَةِ حَيْثُ يَقُولُ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ.
طب الأئمة عليهم السلام، ص۲۸ ؛ المصباح للكفعمي[۴]، ص۱۵۲
مردی نزد امام صادق ع از درد ناف شکایت کرد، به او فرمود: دستت را روی جایی که درد می‌کند بگذار و سه بار بگو «وَ إِنَّهُ لَكِتابٌ عَزِيزٌ لا يَأْتِيهِ الْباطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِيلٌ مِنْ حَكِيمٍ حَمِيدٍ» (یعنی: و بدرستی که آن کتابی شکست‌ناپذیر است و باطل از پس و پیش آن واردش نمی‌شود، فروفرستاده شده از جانب حکیمی حمید است؛ فصلت/۴۱-۴۲)؛ به اذن خدا عافیت پیدا می‌کنی.
امام صادق ع فرمود:
هیچ مومنی نیست که از دردی شکایت داشته باشد و دستش را روی محل بیماری بکشد و با اخلاص نیت بگوید «وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ لا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَساراً» مگر اینکه از آن بیماری عافیت یابد، هر بیماری‌ای که باشد، و مصداق این مطلب در آیه آنجاست که می فرماید «شفا و رحمت برای مومنین است»[۵]
۶) حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْمُؤْمِنِ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى مَوْلَى آلِ سَامٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ :
وَ اللَّهِ إِنِّي لَأَعْلَمُ كِتَابَ اللَّهِ مِنْ أَوَّلِهِ إِلَى آخِرِهِ كَأَنَّهُ فِي كَفِّي فِيهِ خَبَرُ السَّمَاءِ وَ خَبَرُ الْأَرْضِ وَ خَبَرُ مَا يَكُونُ وَ خَبَرُ مَا هُوَ كَائِنٌ قَالَ اللَّهُ فِيهِ تِبْيَانُ كُلِّ شَيْءٍ.
بصائر الدرجات في فضائل آل محمد صلى الله عليهم، ج۱، ص۱۹۵؛ اصول کافی، ج۱، ص۲۲۹
امام صادق ع فرمودند:
به خدا قسم قطعا من کتاب خدا را از اول تا آخرش را می‌دانم گویی که در کف دست من است؛ و خبر آسمان و خبر زمین و خبر آنچه رخ می دهد و خبر آنچه رخ خواهد داد، در آن است، که خداوند می‌فرماید: « بیان هر چیزی در آن است.»
۷) حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ عَنِ الْمُنَخَّلِ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ:
مَا يَسْتَطِيعُ أَحَدٌ أَنْ يَدَّعِيَ أَنَّهُ جَمَعَ الْقُرْآنَ كُلَّهُ ظَاهِرَهُ وَ بَاطِنَهُ غَيْرُ الْأَوْصِيَاءِ.
بصائر الدرجات في فضائل آل محمد صلى الله عليهم، ج۱، ص۱۹۳؛ اصول کافی، ج۱، ص۲۲۸
از امام باقر ع روایت شده است:
هیچکس نمی‌تواند ادعا کند که تمام قرآن، ظاهر و باطنش، را [نزد خود] جمع کرده است مگر جانشینان [پیامبر ص].
تدبر
۱) «و نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ»: «آنچه که شفا و رحمت برای مومنان است از قرآن نازل می‌کنیم» عکس نقیض این جمله چنین می‌شود: «آنچه از قرآن نازل نکردیم، شفا و رحمت برای مومنان نیست.» یعنی چیزی به قرآن برنگردد، شفا و رحمت در آن نیست.
اما چگونه چنین چیزی ممکن است، در حالی که واضح است که مثلا ما به پزشک [که ظاهرا علمش را از قرآن نگرفته] مراجعه می‌کنیم و بیماری‌مان بهبود می‌یابد؟!
پاسخ:
مقدمه: همه حقایق عالَم در قرآن کریم آمده است (مثلا انعام/۵۹؛ نحل/۹۱؛ واقعه/۷۷-۸۰؛ بروج/۲۱-۲۲) البته درست است که امثال ما بتنهایی نمی‌توانیم همه حقایق را از دل قرآن بیرون بکشیم، اما کسانی هستند که می‌توانند (احادیث ۲ و ۳ و ۶ و ۷).
اگر هر حقیقتی در قرآن آمده است؛
پس،
(الف) حقیقتی نیست که در قرآن کریم نیامده باشد،
پس،
(ب) اگر مطلبی اصلا در قرآن نباشد و صرفا از جای دیگر آمده باشد، حقیقت نیست؛
پس،
(ج) اگر هر کسی به هر علمی رسید که حاوی شفا و رحمت بود، حتما ریشه آن علم به نحوی به قرآن برمی‌گردد.[۶]
(توجه: این ارجاع نیاز نیست که حتما ارجاع ظاهری باشد. اگر توجه کنیم که حقیقت و باطن قرآن، همان علم خداست، و هر کسی به هر علمی می‌رسد از علم خدا بهره‌مند شده، فهم اینکه همه حقایق و فایده‌مندی‌شان [= شفا و رحمت] باید به نحوی از قرآن ریشه گرفته شده باشد، ساده می‌شود. همچنین به تدبر ۴ دقت شود)
نکته منطقی: به لحاظ ساختار استدلالی، گزاره (ج) با برهان خلف اثبات شد؛ و در این فرایند، گزاره (الف)، از فرمول «عکس نقیض» به دست آمد؛ و گزاره (ب) از فرمول «رفع تالی».
۲) «نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ … وَ … یَزيدُ … خَسارا»: در نظام خلقت، یک حقیقت واحد (قرآن) می‌تواند برای عده‌ای مایه شفا و رحمت باشد، و برای عده‌ای مایه خسران (حدیث۱). این کاملا به نوع استفاده ما و نسبتی که ما با او برقرار می‌کنیم، مرتبط است؛ زیرا که در حالت عادی، هنگام مراجعه به قرآن، راه نفوذ شیطان هم باز است (نحل/۹۸، جلسه ۹۲).
توجه شود که این به معنای خنثی بودن ذات قرآن نیست؛ شاید به همین جهت است که خداوند در این آیه، شفا و رحمت را به خود نسبت داد (نُنَزّل)، اما خسارت‌آفرینی را خیر (یَزیدُ). آنچه خداوند متعال در قرآن کریم قرار داده است، شفا و رحمت است؛ اما ظالمان هنگام مواجهه با قرآن راه ورود شیطان را نبسته‌اند؛ و شیطان کاری می‌کند که همین قرآن در وجود آنها اثر معکوس بگذارد؛ و خسران (= بدی) را در آنها تقویت کند.
۳) «الْقُرْآنِ … لا يَزيدُ الظَّالِمينَ إِلاَّ خَسارا» نفرمود: «ظالمان از قرآن استفاده نمی‌کنند.» بلکه فرمود «خسارتشان بیشتر می‌شود.» پس مساله، بی‌اعتنایی عده‌ای به قرآن نیست؛ بلکه مساله این است که عده‌ای از خود قرآن در مسیر اهداف پلید خود و در مسیر خسارت‌آفرینی سوءاستفاده کنند؛ و این یک واقعیتی است که خود قرآن هم بدان توجه کرده؛ و تقصیر خدا و پیامبر و حضور دین در جامعه و … هم نیست. به قول ملای رومی:
زان که از قرآن بسی گمره شدند
زان رَسَن قومی درونِ چَه شدند
مر رسن را نیست جرمی ای عنود
چون تو را سودای سربالا نبود
http://ganjoor.net/moulavi/masnavi/daftar3/sh200/
۴) «الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ … لِلْمُؤْمِنينَ… و لا يَزيدُ الظَّالِمينَ إِلاَّ خَسارا» مقصود از «ظالم» در این آیه کیست؟
علامه طباطبایی توضیح می‌دهند که خدا در قرآن نشان داده که ممکن است کسی قلبش مریض باشد در حالی که هنوز منافق یا کافر نشده است (احزاب/۶۰؛ مدثر/۳۱)؛ و اگر قرآن، شفا برای مومنان است، پس علی‌القاعده مرض‌های این افراد را شفا می‌دهد. پس، با توجه به اینکه:
اولا «شفا در مقابل مرض است» و
ثانیا در این آیه، «ظالم – که شفا نمی‌یابد- را در مقابل مومن آورد»،
پس
این ظلم، -که شفا نمی‌یابد- مرض‌های افرادی است که مومن نیستند، یعنی مربوط به محدوده‌ای است که کفر [زیر بار حق نرفتن و لجاجت با حق] در وجودشان هست؛ و منحصر به کفر شرک‌ورزی نیست. (المیزان۱۳/ ۱۸۳-۱۸۵) (در قرآن کریم، اصطلاح «کفر» مثلاً در مورد مسلمانان منافق نیز به کار رفته است. نساء/۱۳۷-۱۳۸)
اگر این مطلب را کنار حدیث ثقلین بگذاریم که: «قرآن از اهل‌بیت جدایی‌ناپذیر است» (و نیز احادیث ۲ و۳ و ۶ و۷)، معلوم می‌شود که چرا ظالمانِ نسبت به آل محمد ص، مصداق اصلی این «ظالمان» دانسته شده‌اند (حدیث۱):
زیرا کسی که به این حقیقتی که در حدیث ثقلین بیان شده، کفر بورزد، عملا راه استفاده صحیح از قرآن را بر خود بسته است؛ و برای همین فقط راه شیطان بر او باز می‌ماند.
۵) «الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنينَ»: قرآن مایه شفا و رحمت برای مومنان است.
پس،
اگر بعد و قبل از رفتنمان سراغ قرآن هیچ تغییری نکردیم، یا واقعا مومن نیستیم (خلوص نیت ویا یقین نداریم؛ احادیث ۴ و ۵) یا حقیقتا سراغ قرآن نرفته‌ایم!
۶) « نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآن ما هُوَ شِفاءٌ»: خدا ما را با فطرتی پاک و قلبی سالم به دنیا فرستاد. اما شیطان با زینت دادن دنیا و آلودگی‌هایش ما را مریض کرد. هر مرضی دوایی و شفایی دارد. نفرمود قرآن دواست؛ بلکه فرمود شفاست. دوا را باید استفاده کنی تا بعدا شفا حاصل شود. اما سراغ قرآن رفتن، عین شفا گرفتن است؛ برای اینکه این دل را سالم نزد خدا برگردانیم (شعراء/۸۹)، راهی جز جدی گرفتن قرآن ندارد؛ و اگر جدی گرفتیم، همان جدی گرفتن، شفاست، نه اینکه دوا باشد که حالا اثر بکند یا نکند.
(نکته: مفسران درباره اینکه قرآن چگونه و از چه زوایایی می‌تواند شفابخش باشد (مادی، معنوی، جسمی، روحی، علمی، عملی و …) ابعاد مختلفی را برشمرده‌اند که همگی می‌تواند درست باشد؛ اما آیه مطلق است و هرگونه شفا و رحمتی را شامل می‌شود (چنانکه در احادیث دیدیم که هم مرض‌های جسمی مطرح شد، هم روحی)
۷) ثمره مهم آیه ۸۲ سوره اسراء در سیر و سلوک با استفاده از تدبرهای ۱ و ۴ و ۶
بسیاری از ما دنبال حکیم و مرادی می‌گردیم که مرض‌های قلبمان را بشناسد و راه علاج بگوید. در حالی که قرآن کریم، نه‌تنها دوا، بلکه شفاست. آن حکیم و مرادی که دنبالش می‌گردیم، می‌خواهد نسخه‌ی دوا بدهد؟! اما نسخه شفا موجود است!
یکی از اساتید ما می‌فرمود:
«بر اساس حدیث ثقلین، هیچ جدایی‌ای بین قرآن و عترت نیست. پس اگر دلت برای امام زمانت تنگ شده و می‌خواهی سراغ او بروی، سراغ قرآن برو! اگر می خواهی به وجه او بنگری، به مصحف نگاه کن!»
آیا حکیمی برتر از امام زمان عج راه مداوای قلب مریض ما را می‌داند؟
آیا نسخه‌ای شفابخش‌تر از قرآن وجود دارد؟
آیا این دو از هم جدایی‌پذیرند؟
پس چرا این همه این در و آن در می‌زنیم و جایی که باید برویم، نمی‌رویم؟
امید که در این شب مبارک، کریم اهل بیت امام حسن مجتبی ع، دست ما را بگیرد.
[۱] . این جمله را چندگونه می‌توان ترجمه کرد:
در ترجمه عبارت فوق، «فی علم القران» را خبر و عبارت «لأهله لا شك فيه» را جمله مستأنفه گرفتم که ضمیر «ه» در «فیه» اشاره به کل جمله قبل است.
می‌توان «لاهله» را خبر دوم گرفت که ترجمه چنین می‌شود «شفا فقط در علم قرآن است، چرا که فرمود «آنچه شفا و رحمت برای مومنین است» و این شفا برای اهل است بی‌هیچ شک و تردیدی در آن.
می‌توان «فی علم القران» را متعلق به «شفا» گرفت و «لاهله» را خبر برای شفا، که ترجمه چنین می‌شود: شفایی که در علم قرآن است، چرا که فرمود «آنچه شفا و رحمت برای مومنین است»، فقط برای اهل قرآن است بی‌هیچ شک و تردیدی در آن.
که در دو صورت اخیر، عبارت «لا شك فيه» را می‌توان اشاره به کل مفاد جمله دانست (که این مطلب بی‌تردید درست است) و می‌توان اشاره به علم اهل قرآن دانست (که آنها در این مطلب تردید نمی‌کنند).
[۲] . در کتاب مكارم الأخلاق (للطبرسی) ص۳۶۳ فصلی با این عنوان و مشتمل بر پنج حدیث باز شده است:
الفصل الثاني في الاستشفاء بالقرآن
قَالَ النَّبِيُّ ص مَنْ لَمْ يَسْتَشْفِ بِالْقُرْآنِ فَلَا شَفَاهُ اللَّهُ.
وَ قَالَ الصَّادِقُ ع مَنْ قَرَأَ مِائَةَ آيَةٍ مِنْ أَيِّ آيِ الْقُرْآنِ شَاءَ ثُمَّ قَالَ سَبْعَ مَرَّاتٍ يَا اللَّهُ فَلَوْ دَعَا عَلَى الصُّخُورِ فَلَقَهَا.
عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ: إِذَا خِفْتَ أَمْراً فَاقْرَأْ مِائَةَ آيَةٍ مِنَ الْقُرْآنِ مِنْ حَيْثُ شِئْتَ ثُمَّ قُلِ اللَّهُمَّ اكْشِفْ عَنِّي الْبَلَاءَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.
عَنْ أَبِي إِبْرَاهِيمَ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنِ اسْتَكْفَى بِآيَةٍ مِنَ الْقُرْآنِ مِنَ الْمَشْرِقِ إِلَى الْمَغْرِبِ كُفِيَ إِذَا كَانَ بِيَقِينٍ.
وَ قَالَ الْعَالِمُ ع فِي الْقُرْآنِ شِفَاءٌ مِنْ كُلِّ دَاءٍ
[۳] . روت ساكنة بنت الجرود قالت: سمعت رجاء الغنوي يقول: قال رسول الله صلّى الله عليه وسلّم: «من لم يستشف بالقرآن فلا شفاه اللّه (الکشف و البیان عن تفسیر القران (للثعلبی) ۶/ ۱۲۹) (الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، ج۲، ص۶۸۹)
[۴] . عبارت حدیث در مصباح کفعمی چنین است:
وَ عَنِ الصَّادِقِ ع مَا اشْتَكَى أَحَدٌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ شَيْئاً قَطُّ فَقَالَ بِإِخْلَاصٍ وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ مَسَحَ عَلَى الْعِلَّةِ إِلَّا شَفَاهُ اللَّهُ.
[۵] . برای رعایت اختصار حدیث زیرا نیاوردم:
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ السَّعْدَآبَادِيُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيِّ عَنْ أَبِيهِ أَحْمَدَ بْنِ النَّصْرِ قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو جَمِيلَةَ الْمُفَضَّلُ بْنُ صَالِحٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِيفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ: إِنَّ الْيَهُودَ أَتَتِ امْرَأَةً مِنْهُمْ يُقَالُ لَهَا عَبْدَةُ فَقَالُوا يَا عَبْدَةُ قَدْ عَلِمْتِ أَنَّ مُحَمَّداً قَدْ هَدَّ رُكْنَ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَ هَدَمَ الْيَهُودِيَّةَ وَ قَدْ غَالَى الْمَلَأُ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ بِهَذَا السَّمِّ لَهُمْ وَ هُمْ جَاعِلُونَ لَكِ جُعْلًا عَلَى أَنْ تَسُمِّيهِ فِي هَذِهِ الشَّاةِ فَعَمَدَتْ عَبْدَةُ إِلَى الشَّاةِ فَشَوَتْهَا ثُمَّ جَمَعَتِ الرُّؤَسَاءَ فِي بَيْتِهَا وَ أَتَتْ رَسُولَ اللَّهِ ص فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ قَدْ عَلِمْتَ مَا تُوجِبُ لِي وَ قَدْ حَضَرَنِي رُؤَسَاءُ الْيَهُودِ فَزَيِّنِّي بِأَصْحَابِكَ فَقَامَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ مَعَهُ عَلِيٌّ ع وَ أَبُو دُجَانَةَ وَ أَبُو أَيُّوبَ وَ سَهْلُ بْنُ حُنَيْفٍ وَ جَمَاعَةٌ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ فَلَمَّا دَخَلُوا وَ أَخْرَجَتِ الشَّاةَ سَدَّتِ الْيَهُودُ آنَافَهَا بِالصُّوفِ وَ قَامُوا عَلَى أَرْجُلِهِمْ وَ تَوَكَّئُوا عَلَى عِصِيِّهِمْ فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ ص اقْعُدُوا فَقَالُوا إِنَّا إِذَا زَارَنَا نَبِيٌّ لَمْ يَقْعُدْ مِنَّا أَحَدٌ وَ كَرِهْنَا أَنْ يَصِلَ إِلَيْهِ مِنْ أَنْفَاسِنَا مَا يَتَأَذَّى بِهِ وَ كَذَبَتِ الْيَهُودُ عَلَيْهَا لَعْنَةُ اللَّهِ إِنَّمَا فَعَلَتْ ذَلِكَ مَخَافَةَ سَوْرَةِ السَّمِّ وَ دُخَانِهِ فَلَمَّا وَضَعَتِ الشَّاةَ بَيْنَ يَدَيْهِ تَكَلَّمَ كَتِفُهَا فَقَالَتْ مَهْ يَا مُحَمَّدُ لَا تَأْكُلْنِي فَإِنِّي مَسْمُومَةٌ فَدَعَا رَسُولُ اللَّهِ ص عَبْدَةَ فَقَالَ لَهَا مَا حَمَلَكِ عَلَى مَا صَنَعْتِ فَقَالَتْ قُلْتُ إِنْ كَانَ نَبِيّاً لَمْ يَضُرَّهُ وَ إِنْ كَانَ كَاذِباً أَوْ سَاحِراً أَرَحْتُ قَوْمِي مِنْهُ فَهَبَطَ جَبْرَئِيلُ فَقَالَ اللَّهُ [السَّلَامُ] يُقْرِئُكَ السَّلَامَ وَ يَقُولُ قُلْ بِسْمِ اللَّهِ الَّذِي يُسَمِّيهِ بِهِ كُلُّ مُؤْمِنٍ وَ بِهِ عِزُّ كُلِّ مُؤْمِنٍ وَ بِنُورِهِ الَّذِي أَضَاءَتْ بِهِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ بِقُدْرَتِهِ الَّتِي خَضَعَ لَهَا كُلُّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ وَ انْتَكَسَ كُلُّ شَيْطَانٍ مَرِيدٍ مِنْ شَرِّ السَّمِّ وَ السِّحْرِ وَ اللَّمَمِ بِسْمِ اللَّهِ الْعَلِيِّ [بِسْمِ الْعَلِيِ] الْمَلِكِ الْفَرْدِ الَّذِي لا إِلهَ إِلَّا هُوَ- وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ لا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَساراً فَقَالَ النَّبِيُّ ص ذَلِكَ وَ أَمَرَ أَصْحَابَهُ فَتَكَلَّمُوا بِهِ ثُمَّ قَالَ كُلُوا ثُمَّ أَمَرَهُمْ أَنْ يَحْتَجِمُوا.
الأمالي( للصدوق)، ص۲۲۵-۲۲۴
[۶] . این یکی از مقدمات تبیین علم دینی می‌باشد
بازدیدها: ۷۶۳