ترجمه
سپس سببی [دیگر] را پی گرفت.
حدیث
۱) جابر بن یزید جعفی می‌گوید که امام باقر ع به من فرمود: جابر! آیا تو مرکبی داری که سوارش شوی و تو را در یک روز از مشرق به مغرب برساند؟!
گفتم: یا اباجعفر! فدایت شوم! من کجا و چنین چیزی کجا؟!
فرمود: اما امیرالمومنین ع چنان بود؛ آیا سخن رسول الله ص را نشنیده‌ای که در مورد حضرت علی ع فرمود: به خدا سوگند که حتما به اسباب می‌رسی [= دست می‌یابی] و قطعا بر ابرها سوار می‌شوی!
الإختصاص، ص۳۱۷؛ بصائر الدرجات، ج۱، ص۳۹۹
مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ عَنِ الْمُنَخَّلِ بْنِ جَمِيلٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: يَا جَابِرُ أَ لَكَ حِمَارٌ يَسِيرُ بِكَ فَيَبْلُغُ بِكَ مِنَ الْمَشْرِقِ إِلَى الْمَغْرِبِ فِي يَوْمٍ وَاحِدٍ؟
فَقُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاكَ يَا أَبَا جَعْفَرٍ وَ أَنَّى لِي هَذَا؟
فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ ع: ذَاكَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ أَ لَمْ تَسْمَعْ قَوْلَ رَسُولِ اللَّهِ ص فِي عَلِيٍّ ع وَ اللَّهِ لَتَبْلُغَنَّ الْأَسْبَابَ وَ اللَّهِ لَتَرْكَبَنَّ السَّحَاب.
۲) از امیرالمومنین ع روایت شده است که:
خیر [= گزینه بهتر] را [از خدا] طلب کن؛ و خودت اختیار نکن؛ که چه‌بسیار کسان که امری را اختیار کردند که هلاکشان در آن بود.
تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص۱۹۶
اسْتَخِرْ وَ لَا تَتَخَيَّرْ فَكَمْ مَنْ تَخَيَّرَ أَمْراً كَانَ هَلَاكُهُ فِيهِ.
۳) از امیرالمومنین ع روایت شده است که:
کسی که بر خداوند توکل کند کارهای صعب و دشوار در برابرش رام شود؛ و اسباب بر او آسان شود؛ و در آسایش و کرامت جای گیرد.
تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص۱۹۷
مَنْ تَوَكَّلَ عَلَى اللَّهِ ذَلَّتْ لَهُ الصِّعَابُ وَ تَسَهَّلَتْ عَلَيْهِ الْأَسْبَابُ وَ تَبَوَّأَ الْخَفْضَ وَ الْكَرَامَةَ.[۱]
تدبر
۱) «ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَباً»
خداوند در ابتدای حکایت ذوالقرنین فرمود ما به او اسباب هر چیزی را دادیم و او سببی را در پیش گرفت.
چرا این جمله را دوباره تکرار کرد؟
الف. خداوند خود واحد است اما نظام عالم را خداوند به طوری طراحی فرموده که هر کاری سبب و وسیله‌ای می‌خواهد متفاوت با وسیله دیگر. از این رو ابتدا فرمود «اسباب»ی به او دادیم و در ادامه می‌فرماید از سببی پیروی کرد و سپس از سببی دیگر پیروی کرد و سپس از سببی دیگر؛ نه اینکه تنها از یک سبب در همه موارد استفاده کند.
ب. می‌خواهد بر این تاکید کند که اگر ما به او سبب دادیم او هم کسی بود که در هر کارش از همان سبب مربوط به آن که ما برایش قرار داده بودیم پیروی کرد، نه اینکه بر اساس اسباب و عللی که خودش می‌پسندد، کارش را پیش ببرد.
ج. …
۲) «ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَباً»
وقتی در آیه۸۴ فرمود که از هر چیزی سببی به او دادیم، بعدش فرمود «فَ» «أَتْبَعَ سَبَباً» اما این بار (و نیز در آیه ۹۲) می‌فرماید «ثُمَّ …». چرا؟
الف. در دفعه اول، می‌خواهد نشان دهد که او سبب‌هایی را که خدا در اختیارش قرار داده پیروی کرد اما در ادامه می‌خواهد تاکید کند بر تعدد مراحل مختلفی که در مسیر ذوالقرنین پیش آمد.
ب. …
[۱] . این دو روایت هم در همان صفحه در همین راستاست:
مَنْ تَوَكَّلَ عَلَى اللَّهِ تَسَهَّلَتْ لَهُ الصِّعَاب.
مَنْ تَوَكَّلَ عَلَى اللَّهِ أَضَاءَتْ لَهُ الشُّبُهَاتُ وَ كُفِيَ الْمَئُونَاتِ وَ أَمِنَ التَّبِعَاتِ.
بازدیدها: ۹