ترجمه
و البته خشنود خواهد شد.
تبریک و تسلیت ولادت و شهادت
بر اساس برخی روایات هفتم صفر را هم سالروز میلاد امام کاظم علیه‌السلام دانسته‌اند و هم سالروز شهادت امام حسن مجتبی علیه‌السلام. بر همه قرآن‌باوران و دوستداران اهل بیت علهیم‌السلام، که برای رسیدن به سعادت، به ثَقَلین تمسک می‌جویند، میلاد این همتای قرآن مبارک باشد؛ و شهادتِ آن همراه قرآن تسلیت باد.
حدیث
۱) از امام صادق ع روایت شده است:
همانا خداوند تبارک و تعالی در روز قیامت بر بنده مومنش منت می‌گذارد و دستور می‌دهد که او را به خود – یعنی به رحمت خود – نزدیک کنند؛ پس او بقدری نزدیک می‌شود که [رحمت خدا] بر او سایه می‌افکند؛ سپس آن نعمت‌هایی را که در حق وی روا داشته شده، به او می‌شناساند و می‌فرماید: آیا در فلان روز برای فلان مطلب به درگاهم دعا نکردی و من اجابتت کردم؟ آیا در فلان روز از من درخواستی نداشتی که خواسته‌ات را به تو دادم؟ آیا در فلان روز به نزد من به فریادرسی نیامدی و به فریادت رسیدم؟ آیا در فلان سختی از من رفع آن را نخواستی و آن سختی را از تو رفع کردم و بر تو رحم نمودم؟ آیا از من مال و اموالی نخواستی و به تو دادم؟ آیا از من کمک‌کاری نخواستی که برایت فرستادم؟ آیا از من نخواستی که فلانی را به همسریت درآورم که در میان خانواده‌اش بلندمرتبه و عزیز بود و او را به همسریت درآوردم؟
بنده می‌گوید: بله ای پروردگارم. هر چه می‌خواستم به من دادی و همواره بهشت را نیز از تو می‌خواستم!
پس خداوند عز و جل می‌فرماید : بدان که من آنچه از من خواسته‌ای را به تو می‌بخشم؛ این بهشت است که ارزانی تو باد. آیا تو را راضی کردم؟
مومن می‌گوید: پروردگارا ! بلی، راضی شدم.
پس خداوند متعال می‌فرماید: من هم همواره از اعمال تو راضی بودم و برایت بهترین پاداش را رضایت دادم؛ و برترین پاداشت این است که تو را در بهشتم سکنی می‌دهم.
تفسير القمي، ج۲، ص۲۵۹؛ الزهد، ص۹۱[۱]
حَدَّثَنِي أَبِي عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنِ ابْنِ عُيَيْنَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَيَمُنُّ عَلَى عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَيَأْمُرُهُ الله أَنْ يَدْنُوَ مِنْهُ- يَعْنِي مِنْ رَحْمَتِهِ – فَيَدْنُو حَتَّى يَضَعَ كَفَّهُ عَلَيْهِ ثُمَّ يُعَرِّفُهُ مَا أَنْعَمَ بِهِ عَلَيْهِ- يَقُولُ لَهُ أَ وَ لَمْ تَدْعُنِي يَوْمَ كَذَا وَ كَذَا بِكَذَا وَ كَذَا- فَأَجَبْتُ دَعْوَتَكَ أَ لَمْ تَسْأَلْنِي يَوْمَ كَذَا وَ كَذَا فَأَعْطَيْتُكَ مَسْأَلَتَكَ أَ لَمْ تَسْتَغِثْ بِي يَوْمَ كَذَا وَ كَذَا فَأَغَثْتُكَ أَ لَمْ تَسْأَلْ ضُرّاً كَذَا وَ كَذَا فَكَشَفْتُ عَنْكَ ضُرَّكَ وَ رَحِمْتُ صَوْتَكَ أَ لَمْ تَسْأَلْنِي مَالًا فَمَلَّكْتُكَ أَ لَمْ تَسْتَخْدِمْنِي فَأَخْدَمْتُكَ أَ لَمْ تَسْأَلْنِي أَنْ أُزَوِّجَكَ فُلَانَةَ- وَ هِيَ مَنِيعَةٌ عِنْدَ أَهْلِهَا – فَزَوَّجْنَاكَهَا قَالَ فَيَقُولُ الْعَبْدُ بَلَى يَا رَبِّ قَدْ أَعْطَيْتَنِي كُلَّ مَا سَأَلْتُكَ وَ كُنْتُ أَسْأَلُكَ الْجَنَّةَ فَيَقُولُ اللَّهُ لَهُ فَإِنِّي مُنْعِمٌ لَكَ مَا سَأَلْتَنِيهِ الْجَنَّةُ لَكَ مباحا [مُبَاحَةٌ] أَرْضَيْتُكَ- فَيَقُولُ الْمُؤْمِنُ نَعَمْ يَا رَبِّ أَرْضَيْتَنِي وَ قَدْ رَضِيتُ فَيَقُولُ اللَّهُ لَهُ عَبْدِي إِنِّي كُنْتُ أَرْضَى أَعْمَالَكَ وَ إِنَّمَا أَرْضَى لَكَ أَحْسَنَ الْجَزَاءِ فَإِنَّ أَفْضَلَ جَزَائِي عِنْدِي أَنْ أُسْكِنَكَ الْجَنَّةَ.
۲) از امام صادق ع روایت شده است که:
خداوند در دنیا و آخرت از مومن راضی است؛ و مومن، هرچند از خدا راضی بوده، اما به خاطر آن ابتلائاتی که در دنیا می‌دیده در دلش چیزی است، پس هنگامی که در روز قیامت با پاداش الهی مواجه می‌شود از خداوند حق، به حقیقت رضایت راضی می‌شود و این همان سخن خداوند است که فرمود «و از او راضی شدند» (بینه/۸)
تأويل الآيات الظاهرة في فضائل العترة الطاهرة، ص۸۰۰
مُحَمَّدُ بْنُ خَالِدٍ الْبَرْقِيُّ مَرْفُوعاً عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ يَزِيدَ قَالَ … قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:
اللَّهِ رَاضٍ عَنِ الْمُؤْمِنِ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ الْمُؤْمِنُ وَ إِنْ كَانَ رَاضِياً عَنِ اللَّهِ فَإِنَّ فِي قَلْبِهِ مَا فِيهِ لِمَا يَرَى فِي هَذِهِ الدُّنْيَا مِنَ التَّمْحِيصِ فَإِذَا عَايَنَ الثَّوَابَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ رَضِيَ عَنِ اللَّهِ الْحَقِّ حَقَّ الرِّضَا وَ هُوَ قَوْلُهُ «وَ رَضُوا عَنْه»
۳) از امام صادق ع روایت شده است:
قیامت عروسی تقواپیشگان است.
الخصال، ج۱، ص۱۳
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاشَانِيِّ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ الْجَعْفَرِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
الْقِيَامَةُ عُرْسُ الْمُتَّقِينَ.
۴) از امام صادق ع روایت شده است:
همانا خداوند جَلَّ ثَنَاؤُهُ نزد بنده مومن نیازمند در دنیا عذرخواهی خواهد کرد شبیه آن که برادری نزد برادرش عذرخواهی می‌کند و می‌فرماید: به عزت و جلالم سوگند اینکه در دنیا تو را نیازمند قرار دادم به خاطر این نبود که تو در دیده‌ام خوار و زبون بودی؛ پس این پوشش را بردار و ببین در عوض دنیا چه به تو داده‌ام.
پس وی پوشش را برمی‌دارد و می‌گوید: با این عوضی که به من دادی اصلا به خاطر آنچه مرا از داشتنش بازداشتی ضرری نکرده‌ام.
الكافي، ج۲، ص۲۶۴
مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عَفَّانَ عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ثَنَاؤُهُ لَيَعْتَذِرُ إِلَى عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ الْمُحْوِجِ فِي الدُّنْيَا كَمَا يَعْتَذِرُ الْأَخُ إِلَى أَخِيهِ فَيَقُولُ وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي مَا أَحْوَجْتُكَ فِي الدُّنْيَا مِنْ هَوَانٍ كَانَ بِكَ عَلَيَّ فَارْفَعْ هَذَا السَّجْفَ فَانْظُرْ إِلَى مَا عَوَّضْتُكَ مِنَ الدُّنْيَا قَالَ فَيَرْفَعُ فَيَقُولُ مَا ضَرَّنِي مَا مَنَعْتَنِي مَعَ مَا عَوَّضْتَنِي.
۵) از امیرالمومنین ع روایت شده است: خوشا به حال کسی که به یاد معاد باشد و برای حساب کار کند و به آنچه وی را کفایت می‌کند قانع، و از خدا راضی باشد.
نهج البلاغة، حکمت۴۴
وَ قَالَ ع
طُوبَى لِمَنْ ذَكَرَ الْمَعَادَ وَ عَمِلَ لِلْحِسَابِ وَ قَنِعَ بِالْكَفَافِ وَ رَضِيَ عَنِ اللَّه[۲]
تدبر
۱) «وَ لَسَوْفَ يَرْضی»
انسان عاقل آینده‌نگر است؛ و زندگی رضایتمندانه همیشگی‌ای که در آینده برایش حاصل شود را بر رضایتمندی گذرا و موقت ترجیح می‌دهد.
تاملی در وضعیت جامعه خود
برخی اوقات مطلبی به صورت ضرب‌المثل درمی‌آید و بقدری در اذهان مهم و قطعی قلمداد می‌شود که افراد در مقابل وحی و سخن خداوند این اندازه تسلیم نیستند! اما به یاد داشته باشیم صِرف ضرب‌المثل بودن و سابقه فرهنگی داستن یک گزاره دلیل بر حقانیت آن نیست.
یکی از این ضرب‌المثل‌ها این است که:
«سرکه نقد به از حلوای نسیه»
این سخن شاید در مقایسه سرکه و حلوا درست باشد اما در مقایسه دنیا و آخرت قطعا نادرست است؛ اما بر اساس این تلقی نادرست، عده‌ای ظاهراً به خود حق داده‌اند در میراث ادبی بزرگان دست ببرند و به اشعار حافظ این بیت را اضافه کنند که «من که امروزم بهشت نقد حاصل می‌شود/وعده فردای زاهد را چرا باور کنم»
توضیح اشتباه در انتساب این بیت به حافظ
حافظ شعری دارد که با این بیت شروع می‌شود:
من نه آن رندم که ترک شاهد و ساغر کنم محتسب داند که من این کارها کمتر کنم …
https://ganjoor.net/hafez/ghazal/sh346/
آن گونه که قزوینی در حاشیه نسخه خود تذکر داده، «در نسخ مختلفه جدیده از یک الی هشت بیت الحاقی دیده شده است از جمله این بیت:
من که امروزم بهشت نقد حاصل می‌شود وعده فردای زاهد را چرا باور کنم
ولی در نسخ قدیمه قریب‌العصر با حافظ اثری از هیچکدام از این ابیات موجود نیست.»
۲) «الْأَتْقَی … لَسَوْفَ يَرْضی»
آدمی که اهل تقوا (خودنگهداری) باشد عاقبت‌اندیش و آینده‌نگر می‌گردد؛ او اگر از گناه می‌پرهیزد رضایت جاودان و همیشگی را بر رضایت موقت ترجیح می‌دهد.
نکته تخصصی انسان‌شناسی
انسان همواره طالب وضع بهتر است؛ اگر از آنچه فعلا او را خشنود می‌کند دست بردارد حتما درصدد به دست آوردن خشنودی بسیار بالاتری است.
ثمره اجتماعی در تبلیغ دین
اگر می‌خواهیم افراد در جامعه محرمات و محدودیت‌های دینی و اخلاقی و قانونی و … را رعایت کنند حتما و حتما باید افق بالاتری برایشان ترسیم شود که بدانند که در ازای آنچه فعلا از دست می‌دهند به رضایتمندی بسیار بالاتری دست می‌یابند. محدودیت‌هایی که فضای رضایتمندی بالاتر را در بر نداشته باشد عملا موفق نخواهد بود.
۳) «الَّذي يُؤْتي مالَهُ يَتَزَكَّی … لَسَوْفَ يَرْضی»
کسی که در دنیا اموالش را در راه خدا خرج می‌کند ممکن است سختش باشد و گاه با خود فکر کند اگر اموالم را نگه می‌داشتم می‌توانستم با آن چنین و چنان کنم؛ اما وقتی به آخرت وارد شود و باطن کار خود را ببیند قطعا راضی خواهد شد. (حدیث۲)
۴) «إِلاَّ ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِ الْأَعْلی؛ وَ لَسَوْفَ يَرْضی»
وقتی کسی درصدد جلب رضایت «پروردگاری که بلندمرتبه‌ترین است» برآید، قطعا پروردگارش بیشترین رضایت ممکن را نصیب او خواهد کرد.
۵) «وَ لَسَوْفَ يَرْضی»
خداوند نه‌تنها پاداش مومنان را بر اساس قسط و عدل (لِيَجْزِيَ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ بِالْقِسْطِ؛ یونس/۴) و به طور کامل (يُجْزاهُ الْجَزاءَ الْأَوْفی؛ نجم/۴۱) می دهد؛
بلکه پاداش بهتر (مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها، قصص/۸۴؛ وَ أَمَّا مَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَلَهُ جَزاءً الْحُسْنى، کهف/۸۸؛ يَجْزِيَ الَّذينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى، نجم/۳۱) و اضافه‌تری (لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ ما عَمِلُوا وَ يَزيدَهُمْ مِنْ فَضْلِه، نور/۳۸) به آنها می‌دهد؛
بلکه متناسب با بهترین کارهای آنها پاداش‌های آنها را می‌دهد (وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما كانُوا يَعْمَلُون؛ نحل/۹۷)؛
بلکه برای هر کار خوبی از دو برابر (فَأُولئِكَ لَهُمْ جَزاءُ الضِّعْفِ بِما عَمِلُوا؛ سبأ/۳۷) و ده برابر (مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها؛ انعام/۱۶۰) تا هفتصد برابر و بیشتر (كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ في كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَ اللَّهُ يُضاعِفُ لِمَنْ يَشاءُ؛ بقره/۲۶۱) و تا حدی که اصلا در حساب نیاید (يُرْزَقُونَ فيها بِغَيْرِ حِساب؛ غافر/۴۰) پاداش می‌دهد؛
بلکه هرچه دلشان بخواهد به آنها می‌دهد؛ (لَهُمْ فيها ما يَشاؤُن، نحل/۳۱؛ لَهُمْ ما يَشاؤُنَ عِنْدَ رَبِّهِمْ، زمر/۳۴؛ لَهُمْ ما يَشاؤُنَ فيها، ق/۳۵)؛
بلکه پاداش‌هایی اضافه‌تر از آنچه دلشان بخواهد به آنها می‌دهد؛ (وَ لَدَيْنا مَزيد، ق/۳۵)؛
بلکه پاداش‌هایی برایشان آماده کرده که هیچکس تصورش را هم نکرده است (فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُون؛ سجده/۱۷)؛
واضح است که حتما آنها راضی خواهند شد.
تاملی با خویش
کسی که این وعده‌های خدا را بشنود و در عین حال همچنان دنیا را ترجیح دهد، چه مشکلی دارد؟
خدا را باور ندارد؟
یا پیامبرش را راستگو نمی‌داند؟
یا عقلش تعطیل شده است؟
یا غفلت چنان وی را در برگرفته که اصلا به سخن خدا توجه نمی‌کند؟
یا …؟
[۱] . در جلسه۴۰۴ متن این روایت به نقل از کتاب «الزهد» آمده بود که این جلسه متن را به نقل تفسیر قمی آوردیم که اختلافات مختصری در سند و متن وجود دارد http://yekaye.ir/al-ankaboot-29-7/
[۲] . این دو روایت در تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص ۱۴۰ درباره کسی است که به جای رضایت آخرت دنبال رضایت در دنیا باشد.
أَخْسَرُ النَّاسِ مَنْ رَضِيَ الدُّنْيَا [بِالدُّنْيَا] عِوَضاً عَنِ الْآخِرَةِ
إِنَّ مَثَلَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ كَرَجُلٍ لَهُ امْرَأَتَانِ إِذَا أَرْضَى إِحْدَاهُمَا أَسْخَطَ الْأُخْرَى.
بازدیدها: ۶