۴۱۷) إِنَّهُ يَعْلَمُ الْجَهْرَ مِنَ الْقَوْلِ وَ يَعْلَمُ ما تَكْتُمُونَ

ترجمه

بدرستی که او می‌داند آنچه آشکار است از سخن، و می‌داند آنچه را که پنهان می‌دارید.

حدیث

۱) امیرالمومنین ع در فرازی از یکی از خطبه‌هایشان می‌فرمایند:

همانا بر خداوند سبحان و متعال مخفی نیست آنچه که بندگان در شب و روزشان انجام می‌دهند، دقیقا از آنها خبر دارد و علمش بدانها احاطه دارد؛

اعضای [بدن‌تان] شهود اوست؛ و جوارح‌تان لشکریان او؛ و ضمیر و باطن‌تان، جاسوسان او؛ و خلوت شما، عیان اوست.

نهج البلاغه، خطبه۱۹۹

قال امیرالمؤمنین ع

إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى لَا يَخْفَى عَلَيْهِ مَا الْعِبَادُ مُقْتَرِفُونَ فِي لَيْلِهِمْ وَ نَهَارِهِمْ لَطُفَ بِهِ خُبْراً وَ أَحَاطَ بِهِ عِلْماً أَعْضَاؤُكُمْ شُهُودُهُ وَ جَوَارِحُكُمْ جُنُودُهُ وَ ضَمَائِرُكُمْ عُيُونُهُ وَ خَلَوَاتُكُمْ عِيَانُه‏.

۲) از امام باقر ع روایت شده است:

خداوند – عز و جل- بود و چیزی غیر او نبود؛ و همواره عالِم بوده است به آنچه می‌باشد؛ علم او به هر چیزی قبل از وجودش، همانند علم او بدان چیز است بعد از وجودش.

الكافي، ج‏۱، ص۱۰۷

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ:

كَانَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا شَيْ‏ءَ غَيْرُهُ وَ لَمْ يَزَلْ عَالِماً بِمَا يَكُونُ فَعِلْمُهُ بِهِ قَبْلَ كَوْنِهِ كَعِلْمِهِ بِهِ بَعْدَ كَوْنِهِ.

تدبر

۱) «إِنَّهُ يَعْلَمُ الْجَهْرَ مِنَ الْقَوْلِ وَ يَعْلَمُ ما تَكْتُمُونَ»

خداوند هم سخنی را که آشکار گفته می‌شود، می‌داند و هم آنچه را که مخفی می‌کنند. اگر توجه کنیم که این آیه در ادامه تهدید کسانی بود که از تسلیم شدن در برابر حقیقت رویگردان شده بودند، شاید بتوان نتیجه گرفت که در این آیه دو گروه از کسانی که در مقابل خدا می‌ایستند و از حق رویگردان می‌شوند، مد نظر است: کافران و مشرکان، که صریحا سخن کفرآمیز می‌گویند؛ و منافقان، که آن کفر را در درون خود مخفی می‌کنند.

۲) «إِنَّهُ يَعْلَمُ الْجَهْرَ مِنَ الْقَوْلِ وَ يَعْلَمُ ما تَكْتُمُونَ»

در آیه قبل در مورد کسانی که از حق رویگردان شده‌اند، فرمود که من نمی‌دانم وعده عذابی که به شما داده شده، دور است یا نزدیک؛ در این آیه می‌فرماید که اما خدا سخن آشکار و اقدامات مخفیانه شما را می‌داند.

از اينجا به دست مى‏آيد كه منشا نزول عذاب بر كفار، هم آن طعنه‏هايى بوده كه در ظاهر به اسلام مى‏زدند، و هم آن نقشه‏هايى كه پنهان مى‏داشتند؛ گويى كه فرموده: اگر اينان مستحق عذاب شدند به خاطر اظهاراتى است كه عليه اين دعوت الهى كردند، و آن نقشه‏هايى كه پنهان داشتند، پس ايشان را به آن عذاب تهديد كن، و ليكن از آنجايى كه تو اطلاعى از ظاهر و باطن آنان ندارى، و نمى‏دانى كه جرمشان چقدر استحقاق عذاب دارد، و آيا استحقاق عذاب نزديك دارند، يا دور، لذا چنين علمى را از خودت نفى كن، و آن را تنها به خداى تعالى ارجاع بده. (المیزان، ج۱۴، ص۳۳۲؛ ترجمه، ص۴۶۹)

۳) «إِنَّهُ يَعْلَمُ الْجَهْرَ مِنَ الْقَوْلِ وَ يَعْلَمُ ما تَكْتُمُونَ»

خداوند هم وضع آشکار ما را می‌داند و هم پنهان‌کاری‌های‌مان را. چرا که تمام اعضاء و جوارح ما هم ماموران اویند (حدیث۱)؛ اگر چیزی را مخفی کنیم، از خودمان که نمی‌توانیم مخفی کنیم.

“وقتى خداوند پنهان‏كارى‏ها را مى‏داند، ديگر توطئه و نفاق براى چيست؟” (تفسیر نمونه، ج۷، ص۵۱۰)

۴) «إِنَّهُ يَعْلَمُ الْجَهْرَ مِنَ الْقَوْلِ وَ يَعْلَمُ ما تَكْتُمُونَ»

خداوند همه چیز ما را می‌داند. چرا در میان چیزهای مختلف، فقط به «سخن آشکار» و «اموری که پنهان‌کاری می‌کنیم» پرداخت؟

الف. شاید می‌خواهد به دو گروه اصلی مخالفان دین اشاره کند: کفار و منافقان. (تدبر۱)

ب. شاید می‌خواهد به مجموعه کارهایی که مخالفان علیه اسلام انجام می‌دهند اشاره کند: موضع‌گیری‌های علنی، و اقدامات پنهانی (تدبر۲)

ج. شاید می‌خواهد به آسیب‌زاترین عرصه‌های اخلاقی اشاره کند که اگر به علم خدا در این دو عرصه توجه کنیم، تقریبا عموم مشکلات اخلاقی ما حل است: یکی عرصه زبان و دیگری عرصه مخفی‌کاری

ثمره اخلاقی

دو عرصه در انسان هست که اگر انسان خدا را در آن دو عرصه حاضر و ناظر ببیند، شاید عموم مشکلات اخلاقی وی حل شود:

1. بسیاری از گناهان به زبان و کلام برمی‌گردد، و اگر هر وقت می‌خواهیم سخن بگوییم در نظر آوریم که این سخن در محضر خدای ادا می‌شود که قضاوت روز قیامت به دست اوست، آنگاه آیا دیگر خبری از دروغ، غیبت، تهمت، عیب‌جویی، سخن‌چینی، شایعه‌پراکنی، و … می‌ماند؟
2. اغلب انسانها در مقابل انسانهای دیگر، غالبا حیا می‌کنند که مرتکب گناه شوند؛ لذا بسیاری از گناهان، گناهان در خلوت و همراه با پنهان‌کاری است؛ اگر هرگاه خواستیم پنهان‌کاری کنیم، یادمان باشد که کسی هست که نمی‌توان از محضرش پنهان شد، آیا دیگر برای ما پنهان و آشکار تفاوتی می‌کند؟ و اگر انسانها در خلوت خویش، گناه نکنند، آیا در علن گناه خواهند کرد؟

د. …

بازدیدها: ۷