ترجمه
پس به هم رو کردند، در حالی که [همدیگر را] ملامت می‌نمودند.
نکات ترجمه
«يَتَلاوَمُونَ»
ماده «لوم» به معنای ملامت کردن و سرزنش کردن و انتقاد کردن از کسی است به خاطر آن چیزی که از نظر منتقد عیب محسوب می‌شود، هرچند واقعا عیب نباشد. (مفردات ألفاظ القرآن، ص۷۵۱) و برخی معتقدند که تنها در جایی به کار می‌رود که آن انتقاد به صورت شفاهی مطرح شده باشد. (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج۱۰، ص۲۶۱)
«لَوْمَة» به معنای «ملامت» و «سرزنش» است؛ و «لائِمٍ» اسم فاعل، و به معنای کسی است که دیگری را ملامت می‌کند (سرزنشگر) (لا يَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ؛ مائده/۵۴)
«ملوم» (فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ، ذاریات/۵۴؛ ْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومينَ، مومنون/۶) و «مَلیم» اسم مفعول و به معنای کسی است که سزاوار ملامت است (کتاب العین، ج۸، ص۳۴۳)
اما «مُليمٌ» (فَالْتَقَمَهُ الْحُوتُ وَ هُوَ مُليمٌ؛ صافات/۱۴۲) به لحاظ وزن آن (مُفعِل) باید اسم فاعل باشد و برخی هم بر این تصریح کرده‌اند (المصباح المنير، ج۲، ص۵۶۰) اما اغلب آن را به همان معنای «ملوم» (اسم مفعول، سزاوار ملامت) دانسته‌اند (المحيط في اللغة، ج۱۰، ص۳۶۱؛ مجمع‌البیان، ج۸، ص۷۱۶)
وقتی این ماده به باب تفاعل (تلاوم) می‌رود به معنای این است که طرفین همدیگر را ملامت کنند (بَعْضُهُمْ عَلى بَعْضٍ يَتَلاوَمُونَ؛ قلم/۳۰)
این ماده و مشتقاتش جمعا ۱۴ بار در قرآن کریم به کار رفته است.
حدیث
۱) از رسول الله ص روایت شده است که:
همانا این اعمال شماست که به شما برمی‌گردد؛
پس هر کس به خیر و خوبی‌ای رسید حمد خدا را بجا آورد؛
و کسی که با غیر آن مواجه شد، جز خودش را ملامت نکند.
الحكايات في مخالفات المعتزلة من العدلية (للمفید)، ص۸۵؛ الوافي، ج۱، ص۵۳۰
أَخْبَرَنِي أَبُو مُحَمَّدٍ سَهْلُ بْنُ أَحْمَدَ الدِّيبَاجِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ قَاسِمُ بْنُ جَعْفَرِ بْنِ يَحْيَى الْمِصْرِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو يُوسُفَ يَعْقُوبُ بْنُ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَجَّاجِ بْنِ عَبْدِ اللَّه قال حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنِ [عليّ بن] الْحُسَيْنِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِي بَعْضِ كَلَامِهِ:
إِنَّمَا هِيَ أَعْمَالُكُمْ تُرَدُّ إِلَيْكُمْ فَمَنْ وَجَدَ خَيْراً فَلْيَحْمَدِ اللَّهَ وَ مَنْ وَجَدَ غَيْرَ ذَلِكَ فَلَا يَلُومَنَّ إِلَّا نَفْسَهُ.
۲) امیرالمومنین ع در فرازی از وصیت‌نامه‌ای که به امام حسن ع نوشتند، فرموده‌اند:
بهترین بهره انسان قناعت است … و حرص ورزیدن، ملامت و سرزنش را به سوی خود می‌کشاند.
تحف العقول، ص۸۳
و من كتابه إلى ابنه الحسن ع
وَ نِعْمَ حَظُّ الْمَرْءِ الْقَنَاعَةُ … الشُّحُّ يَجْلِبُ الْمَلَامَة.
تدبر
۱) «فَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلى بَعْضٍ يَتَلاوَمُونَ»
در داستان صاحبان باغ، با اینکه همگی مقصر بودند، اما به جای اینکه هریک خود را ملامت کند، شروع به ملامت کردن همدیگر کردند.
نکته تخصصی انسان‌شناسی
انسان چون روحیه کمال‌گرا دارد، نمی‌خواهد هیچ نقصی متوجه وی باشد.
به همین جهت، اغلب افراد، غالبا بدی‌های خود را نمی‌بینند و اگر ببینند، آن را توجیه کرده، خود را غیرمقصر می‌پندارند؛ اما همان بدی را در دیگران می‌بینند و باب ملامت دیگران را می‌گشایند.
ثمره اخلاقی
اگر هر عیبی که در دیگران می‌بینیم، پیش از آنکه زبان به ملامت آنان بگشاییم، خود را به جای آنها قرار دهیم، شاید هیچگاه کسی را ملامت نکنیم.
۲) «فَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلى بَعْضٍ يَتَلاوَمُونَ»
اگر اتحاد [و همکاری] بر اساس تقوا نباشد، سرانجام به تفرقه تبدیل می‌شود:
برادرانی که پیش از این برای محروم کردن همدست بودند، امروز یکدیگر را ملامت کرده، گناه را به گردن یکدیگر می‌اندازند. (تفسیر نور، ج۱۰، ص۱۸۴)
۳) «فَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلى بَعْضٍ يَتَلاوَمُونَ»
کسانی که در انجام کار ناشایسته همدست می‌شوند و خود را بر این کار توانا می‌بینند، روزی کارشان به ملامت همدیگر خواهد کشید.
اگر این روز در دنیا نباشد، قطعا در آخرت است.
بازدیدها: ۱۶