ترجمه
که واقعا برای شما [مُجاز] است در آن، هر آنچه اختیار کنید!
حدیث
۱) عبدالعزیز بن مسلم می‌گوید در مرو خدمت امام رضا ع بودم و درباره اختلاف مردم در مساله امامت بحثی مطرح شد ایشان فرمودند:
عبدالعزیز! این مردم نادان‌اند و در نظراتشان فریب خورده‌اند. همانا خداوند عز و جل پیامبرش را قبض روح نکرد مگر اینکه دین را برایش کامل نمود و قرآنی فرستاد که در آن بیان هر چیزی بود؛ و در آن حلال و حرام و حدود و احکام و حمیع آنچه که مردم برای کمالشان بدان نیاز دارند نازل فرمود؛ که خداوند عز و جل فرمود: «ما در این کتاب چیزی را فروگذار نکردیم» (انعام/۳۸) و در حجه‌الوداع که در سال پایانی عمرش بود نازل کرد: «امروز دینتان را برایتان کامل نمودم و نعمت را تمام کردم و اسلام را به عنوان دین برایتان پسندیدم» (مائده/۳) و امر امامت، جزئی از همین تمام شدن دین است؛
او از دنیا نرفت مگر اینکه برای امتش مسیرهای اصلی دینشان را تبیین فرمود و راهشان را برایشان آشکار ساخت و آنها را بر میانه‌روی در راه حق ترک فرمود و حضرت علی ع را عَلَم و امام قرار داد و چیزی از آنچه امت بدان نیاز دارد برایشان نگذاشت مگر اینکه بیان فرمود. پس هر که گمان کند که خداوند عز و جل دینش را کامل نکرده، کتاب الله را رد کرده است و کسی که کتاب الله را رد کند به او کافر است.
آیا اینها قدر امامت و جایگاهش در امت را می‌شناسند تا اختیارشان در مورد آن جاری شود؟
همانا امامت قدر و اندازه‌اش بلندمرتبه‌تر، و شأنش بزرگتر، و مکانش برتر و دست‌نیافتنی‌تر، و حقیقتش عمیقتر از آن است که مردم با عقول خود بدان برسند و با نظرات شخضی آن را دریابند یا امام را به اختیار خود انتخاب کنند …
[سپس ایشان بحث قرآنی طولانی‌ای درباره مقام امامت حضرت ابراهیم ع و اینکه چگونه این مقام در فرزندان ایشان جاری شد تا به پیامبر ص و امیرالمومنین ع رسید، ارائه می‌فرمایند و ادامه می‌دهند]
پس این مقام تنها از آنِ فرزندان حضرت علی ع است تا روز قیامت؛ چرا که بعد از حضرت محمد ص هیچ پیامبری نخواهد بود؛ پس این نادانان از کجا می‌خواهند [امام] انتخاب کنند؟!
همانا امامت منزلت پیامبران و میراث اوصیاء است؛
همانا امامت خلافت خداوند و خلافت رسول الله ص و مقام امیرالمومنین ع و میراث حسن و حسین ع است؛
همانا امامت زمام دین و مایه نظم‌بخشی مسلمین و صلاح دنیا و مایه عزت مومنین است …
[ایشان در ادامه به توصیف عظمت مقام امت ادامه می‌دهند تا بدینجا می‌رسند که:]
امام یگانه زمانه خویش است؛ هیچکس [در رتبه] به او نزدیک نشود و هیچ عالِمی همسان او نباشد و برایش هیچ بَدَل و مِثل و نظیری نیست؛ همه برتری‌ها به او اختصاص یافته است بدون اینکه او دنبال آن رفته باشد یا آنها را [با رنج و زحمت] کسب کرده باشد؛ بلکه این اختصاصی است از جانب خداوند بخشنده و عطاکننده؛
پس کیست که به معرفت امام برسد و بتواند او را انتخاب کند؟!
هیهات هیهات! عقلها گم شد و فهم‌ها سرگردان گشت و مغزها حیران گردید و چشم‌ها خسته و خوار شد و بزرگان حقیر شدند و حکیمان حیران گشتند و بردباران کم آوردند و خطیبان به لکنت افتادند و زیرکان نادان شدند و زبان شعرا الکن گردید و ادیبان عاجر گشتند و بلیغان درمانده شدند از وصف شانی از شؤون و فضیلتی از فضائل او؛ و به عجز و تقصیر اعتراف کردند؛ و چگونه می‌توان او را به تمامه توصیف کرد یا به کنه شناخت او رسید یا چیزی از امر او را فهمید یا کسی را یافت که در مقام او بنشیند و همچون او دیگران را بی‌نیاز سازد؟!
نه! چگونه و کجا چنین توان کرد در حالی که او همچون ستاره‌ای از دسترس افراد و توصیف توصیف‌کنندگان دور است؛
پس چگونه چنین چیزی را می‌توان انتخاب کرد و عقلها کجا به او رسند و کجا همچو اویی یافت می‌شود؟
آیا می‌پندارید که چنین چیزی جز در آل محمد ص ص یافت نشود؟ به خدا سوگند که خود را تکذیب کرده‌اند و اباطیل بافته‌اند؛ پس بالا رفتن از صخره‌های عظیم دشواری را قصد کردند که هر آن پاهایشان بر آن بلغزد و سقوط کنند!
با این عقلهای سرگردان و کم‌بار و ناقص و نظرات گمراه‌کننده‌شان، یافتن و منصوب کردن امام را هدف گرفتند، پس جز دوری بر ایشان نیفزود «خداوند آنها را بکُشد؛ چه اندازه دروغگویند» (توبه/۳۰)
امر دشواری را هدف گرفتند و دروغ بافتند و گمراهی دور و درازی در پیش گرفتند و در حیرت افتادند هنگامی که آگاهانه امام را ترک کردند و شیطان اعمالشان را برایشان زینت داد و راه را بر آنان بست در حالی که آنها را از حقیقت آگاه کرده بودند. از آنچه خداوند اختیار کرده و رسول او و اهل بیتش اختیار کرده، به سمت اختیار خود حرکت کردند در حالی که قرآن آنها را ندا می‌دهد: و پروردگار تو است که می‌آفریند و اختیار می‌کند. آنها [در مقابل دستور خداوند، اجازه] هیچ اختیاری ندارند؛ خداوند منزه و برتر است از آنچه به او شرک می‌ورزند.» (قصص/۶۷) و فرمود: «هیچ مرد و زن مومنی را نسزد که وقتی خدا و رسولش امری را معین فرمودند در مقابل امر آنها چیز دیگری اختیار کند.» (احزاب/۳۶) و فرمود: « شما را چه می‌شود؟! چگونه حکم می‌کنید؟! یا [مگر] شما را کتاب‌هایی [آسمانی] هست که [چنین حکمی را] در آن درس آموخته‌اید؟! که واقعا برای شما [مُجاز] است در آن، هر آنچه اختیار کنید! یا شما را عهد و سوگندی بر عهده ماست که تا روز قیامت حق دارید هر چه بخواهید حکم کنید؟! از آنها بپرس که کدامشان عهده‌دار چنین چیزی است؟ یا اینکه شریکانی دارند؛ پس شریکانشان را بیاورند اگر که از راستگویان بوده‌اند.» (قلم/۳۶-۴۱)
[حدیث امام با استناد به آیات همچنان ادامه دارد که برای رعایت اختصار به همین مقدار بسنده شد.]
الكافي، ج۱، ص۱۹۹-۲۰۳؛ عيون أخبار الرضا ع، ج۱، ص۲۱۶[۱]؛ الأمالي( للصدوق)، ص۶۷۴-۶۸۰؛ الغيبة للنعماني، ص۲۱۷-۲۲۳
أَبُو مُحَمَّدٍ الْقَاسِمُ بْنُ الْعَلَاءِ رَحِمَهُ اللَّهُ رَفَعَهُ عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ:
كُنَّا مَعَ الرِّضَا ع بِمَرْوَ فَاجْتَمَعْنَا فِي الْجَامِعِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ فِي بَدْءِ مَقْدَمِنَا فَأَدَارُوا أَمْرَ الْإِمَامَةِ وَ ذَكَرُوا كَثْرَةَ اخْتِلَافِ النَّاسِ فِيهَا فَدَخَلْتُ عَلَی سَيِّدِي ع فَأَعْلَمْتُهُ خَوْضَ النَّاسِ فِيهِ فَتَبَسَّمَ ع ثُمَّ قَالَ يَا عَبْدَ الْعَزِيزِ جَهِلَ الْقَوْمُ وَ خُدِعُوا عَنْ آرَائِهِمْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَقْبِضْ نَبِيَّهُ ص حَتَّی أَكْمَلَ لَهُ الدِّينَ وَ أَنْزَلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنَ فِيهِ تِبْيَانُ كُلِّ شَيْءٍ بَيَّنَ فِيهِ الْحَلَالَ وَ الْحَرَامَ وَ الْحُدُودَ وَ الْأَحْكَامَ وَ جَمِيعَ مَا يَحْتَاجُ إِلَيْهِ النَّاسُ كَمَلًا فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَّ «ما فَرَّطْنا فِي الْكِتابِ مِنْ شَيْءٍ» (انعام/۳۸) وَ أَنْزَلَ فِي حَجَّةِ الْوَدَاعِ وَ هِيَ آخِرُ عُمُرِهِ ص «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً» (مائده/۳) وَ أَمْرُ الْإِمَامَةِ مِنْ تَمَامِ الدِّينِ وَ لَمْ يَمْضِ ص حَتَّی بَيَّنَ لِأُمَّتِهِ مَعَالِمَ دِينِهِمْ وَ أَوْضَحَ لَهُمْ سَبِيلَهُمْ وَ تَرَكَهُمْ عَلَی قَصْدِ سَبِيلِ الْحَقِّ وَ أَقَامَ لَهُمْ عَلِيّاً ع عَلَماً وَ إِمَاماً وَ مَا تَرَكَ لَهُمْ شَيْئاً يَحْتَاجُ إِلَيْهِ الْأُمَّةُ إِلَّا بَيَّنَهُ فَمَنْ زَعَمَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يُكْمِلْ دِينَهُ فَقَدْ رَدَّ كِتَابَ اللَّهِ وَ مَنْ رَدَّ كِتَابَ اللَّهِ فَهُوَ كَافِرٌ بِهِ هَلْ يَعْرِفُونَ قَدْرَ الْإِمَامَةِ وَ مَحَلَّهَا مِنَ الْأُمَّةِ فَيَجُوزَ فِيهَا اخْتِيَارُهُمْ إِنَّ الْإِمَامَةَ أَجَلُّ قَدْراً وَ أَعْظَمُ شَأْناً وَ أَعْلَی مَكَاناً وَ أَمْنَعُ جَانِباً وَ أَبْعَدُ غَوْراً مِنْ أَنْ يَبْلُغَهَا النَّاسُ بِعُقُولِهِمْ أَوْ يَنَالُوهَا بِآرَائِهِمْ أَوْ يُقِيمُوا إِمَاماً بِاخْتِيَارِهِمْ …[۲]
فَهِيَ فِي وُلْدِ عَلِيٍّ ع خَاصَّةً إِلَی يَوْمِ الْقِيَامَةِ إِذْ لَا نَبِيَّ بَعْدَ مُحَمَّدٍ ص فَمِنْ أَيْنَ يَخْتَارُ هَؤُلَاءِ الْجُهَّالُ إِنَّ الْإِمَامَةَ هِيَ مَنْزِلَةُ الْأَنْبِيَاءِ وَ إِرْثُ الْأَوْصِيَاءِ إِنَّ الْإِمَامَةَ خِلَافَةُ اللَّهِ وَ خِلَافَةُ الرَّسُولِ ص وَ مَقَامُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع وَ مِيرَاثُ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ ع إِنَّ الْإِمَامَةَ زِمَامُ الدِّينِ وَ نِظَامُ الْمُسْلِمِينَ وَ صَلَاحُ الدُّنْيَا وَ عِزُّ الْمُؤْمِنِينَ …[۳]
الْإِمَامُ وَاحِدُ دَهْرِهِ لَا يُدَانِيهِ أَحَدٌ وَ لَا يُعَادِلُهُ عَالِمٌ وَ لَا يُوجَدُ مِنْهُ بَدَلٌ وَ لَا لَهُ مِثْلٌ وَ لَا نَظِيرٌ مَخْصُوصٌ بِالْفَضْلِ كُلِّهِ مِنْ غَيْرِ طَلَبٍ مِنْهُ لَهُ وَ لَا اكْتِسَابٍ بَلِ اخْتِصَاصٌ مِنَ الْمُفْضِلِ الْوَهَّابِ فَمَنْ ذَا الَّذِي يَبْلُغُ مَعْرِفَةَ الْإِمَامِ أَوْ يُمْكِنُهُ اخْتِيَارُهُ هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ ضَلَّتِ الْعُقُولُ وَ تَاهَتِ الْحُلُومُ وَ حَارَتِ الْأَلْبَابُ وَ خَسَأَتِ الْعُيُونُ وَ تَصَاغَرَتِ الْعُظَمَاءُ وَ تَحَيَّرَتِ الْحُكَمَاءُ وَ تَقَاصَرَتِ الْحُلَمَاءُ وَ حَصِرَتِ الْخُطَبَاءُ وَ جَهِلَتِ الْأَلِبَّاءُ وَ كَلَّتِ الشُّعَرَاءُ وَ عَجَزَتِ الْأُدَبَاءُ وَ عَيِيَتِ الْبُلَغَاءُ عَنْ وَصْفِ شَأْنٍ مِنْ شَأْنِهِ أَوْ فَضِيلَةٍ مِنْ فَضَائِلِهِ وَ أَقَرَّتْ بِالْعَجْزِ وَ التَّقْصِيرِ وَ كَيْفَ يُوصَفُ بِكُلِّهِ أَوْ يُنْعَتُ بِكُنْهِهِ أَوْ يُفْهَمُ شَيْءٌ مِنْ أَمْرِهِ أَوْ يُوجَدُ مَنْ يَقُومُ مَقَامَهُ وَ يُغْنِي غِنَاهُ لَا كَيْفَ وَ أَنَّی وَ هُوَ بِحَيْثُ النَّجْمُ مِنْ يَدِ الْمُتَنَاوِلِينَ وَ وَصْفِ الْوَاصِفِينَ فَأَيْنَ الِاخْتِيَارُ مِنْ هَذَا وَ أَيْنَ الْعُقُولُ عَنْ هَذَا وَ أَيْنَ يُوجَدُ مِثْلُ هَذَا أَ تَظُنُّونَ أَنَّ ذَلِكَ يُوجَدُ فِي غَيْرِ آلِ الرَّسُولِ مُحَمَّدٍ ص كَذَبَتْهُمْ وَ اللَّهِ أَنْفُسُهُمْ وَ مَنَّتْهُمُ الْأَبَاطِيلَ فَارْتَقَوْا مُرْتَقًی صَعْباً دَحْضاً تَزِلُّ عَنْهُ إِلَی الْحَضِيضِ أَقْدَامُهُمْ رَامُوا إِقَامَةَ الْإِمَامِ بِعُقُولٍ حَائِرَةٍ بَائِرَةٍ نَاقِصَةٍ وَ آرَاءٍ مُضِلَّةٍ فَلَمْ يَزْدَادُوا مِنْهُ إِلَّا بُعْداً «قاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّی يُؤْفَكُونَ» (توبه/۳۰) وَ لَقَدْ رَامُوا صَعْباً وَ قَالُوا إِفْكاً وَ ضَلُّوا ضَلالًا بَعِيداً وَ وَقَعُوا فِي الْحَيْرَةِ إِذْ تَرَكُوا الْإِمَامَ عَنْ بَصِيرَةٍ وَ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ أَعْمالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَ كانُوا مُسْتَبْصِرِينَ رَغِبُوا عَنِ اخْتِيَارِ اللَّهِ وَ اخْتِيَارِ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ أَهْلِ بَيْتِهِ إِلَی اخْتِيَارِهِمْ وَ الْقُرْآنُ يُنَادِيهِمْ «وَ رَبُّكَ يَخْلُقُ ما يَشاءُ وَ يَخْتارُ ما كانَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ سُبْحانَ اللَّهِ وَ تَعالی عَمَّا يُشْرِكُونَ» (قصص/۶۷) وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَ «وَ ما كانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَی اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ» (احزاب/۳۶) الْآيَةَ وَ قَالَ «ما لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ أَمْ لَكُمْ كِتابٌ فِيهِ تَدْرُسُونَ إِنَّ لَكُمْ فِيهِ لَما تَخَيَّرُونَ أَمْ لَكُمْ أَيْمانٌ عَلَيْنا بالِغَةٌ إِلی يَوْمِ الْقِيامَةِ إِنَّ لَكُمْ لَما تَحْكُمُونَ سَلْهُمْ أَيُّهُمْ بِذلِكَ زَعِيمٌ أَمْ لَهُمْ شُرَكاءُ فَلْيَأْتُوا بِشُرَكائِهِمْ إِنْ كانُوا صادِقِينَ» (قلم/۳۶-۴۱)[۴]
۲) از امام باقر ع روایت شده است:
آنچه می‌دانید بگویید؛ و در مورد آنچه نمی‌دانید بگویید «خدا بهتر می‌داند»؛ چرا که گاه شخص آیه‌ای را از قرآن بیرون می‌کشد و در آن سقوط می‌کند در فاصله‌ای بیشتر از فاصله آسمان و زمین. [یعنی برداشتی که به آیه نسبت می‌دهد این اندازه بی‌ربط است.]
الكافي، ج۱، ص۴۲
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبَانٍ الْأَحْمَرِ عَنْ زِيَادِ بْنِ أَبِي رَجَاءٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ:
مَا عَلِمْتُمْ فَقُولُوا وَ مَا لَمْ تَعْلَمُوا فَقُولُوا اللَّهُ أَعْلَمُ إِنَّ الرَّجُلَ لَيَنْتَزِعُ الْآيَةَ مِنَ الْقُرْآنِ يَخِرُّ فِيهَا أَبْعَدَ مَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ.
تدبر
۱) «إِنَّ لَكُمْ فيهِ لَما تَخَيَّرُونَ»
درباره مقصود از این آیه با توجه به نسبت آن با آیات قبل و بعد دست کم دو وجه گفته‌اند (مجمع البيان، ج۱۰، ص۵۰۹):
الف. این آیه، توضیحِ مفادِ «تدرسون: درس گرفته‌اید» در آیه قبل است؛ یعنی: آیا شما را کتاب‌هایی آسمانی هست که در آن درس آموخته‌اید «که واقعا برای شما [مُجاز] است هر آنچه اختیار کنید»!
ب. این جمله مستقلی است و منظور از آن این است که اگر چنین حکمی می‌کنید: «شما می‌توانید در نزد خودتان هر آنچه می‌خواهید اختیار کنید»؛ اما واقعیت این گونه نیست و این روش درستی نیست که در پیش گرفته‌اید.
نکته تخصصی نحوی برای تفسیر آیه
اگرچه به لحاظ نحوی، معنی دوم راحت‌تر قابل استنباط است (زیرا «إن» در جایی می‌آید که با جمله مستقلی سر و کار داشته باشیم؛ و وقتی قرار است که جمله مورد نظر ادامه جمله قبل باشد از «أن» باید استفاده شود و اینجا چون مفاد «درس گرفتن» مورد نظر است [= درس گرفته‌اید که …]، باید به صورت «بِأنّ …» باشد) اما معنای اول، معنایی است که به لحاظ سیاق بیشتر به ذهن خطور می‌کند، و البته به لحاظ نحوی آن هم درست است و توجیه نحوی آن این است که چون «لام» تاکید بر روی خبر آمده (لـ + ما تخیرون) لذا حرف «ب» افتاده و «ان» به صورت مکسور (نه مفتوح) آمده است. (مجمع البيان، ج۱۰، ص۵۰۹)
۲) «إِنَّ لَكُمْ فيهِ لَما تَخَيَّرُونَ»
بسته به اینکه مرجع ضمیر در «فیه» را چه بدانیم، معانی متعددی برای این آیه قابل فرض است:
الف. منظور «در عالم آخرت» است؛ یعنی: واقعا برای شما در عالم آخرت، آن چیزی است که خودتان اختیار کنید؟! (المیزان، ج۱۹، ص۳۸۳)
ب. منظور «در آن کتاب» است؛ یعنی: واقعا برای شما در آن کتاب آسمانی، [مجاز شمرده شده] است که خودتان [هر چه خواستید] اختیار کنید؟! (مجمع البيان، ج۱۰، ص۵۰۹)
ج. …
۳) «إِنَّ لَكُمْ فيهِ لَما تَخَيَّرُونَ»
خدا به این کفار که می‌پندارند اگر قیامتی باشد باز خدا بهره آنها را کمتر از مومنان قرار نخواهد داد می‌فرماید که واقعا گمان می‌کنید که در کتابهای آسمانی قبلی بیان شده که برای شماست هر آنچه اختیار کنید!
نکته تخصصی انسان‌شناسی
آرزواندیشی انسان را تا بدانجا پیش می‌برد که خود را محور همه چیز می‌بیند تا جایی که می‌پندارد دین و کتاب آسمانی هم تنها و تنها چیزی را می‌گوید که دلخواه و دلپسند خود وی باشد، ولو آن چیز برخلاف عقل و عدل باشد!
پس باید بسیار مراقب بود که در مقام فهم و استناد مطلبی به دین خدا تنها سخنی بگوییم که به صحت آن یقین داریم، نه اینکه هرچه خوشمان آمد، به دین بچسبانیم. (حدیث۲)
۴) «إِنَّ لَكُمْ فيهِ لَما تَخَيَّرُونَ»
کتابهای آسمانی [و احکام خدا] تابع تمایلات لجام‌گسیخته انسانها نیست.
(تفسیر نور، ج۱۰، ص۱۸۵) (همچنین حدیث۱)
تاملی در نحوه تبلیغ دین
قرآن کریم مواخذه می‌کند کسانی را که می‌پندارند در دین خدا، همه چیز آن طور است که خودشان دلشان بخواهد.
برخی انسانها گمان می‌کنند برای جذب افراد به دین، باید فقط نکاتی که خوشایند آنهاست گفت و از گفتن همه حقایق دین خودداری کرد. اگرچه در مقام تبلیغ دین باید متناسب با ظرفیت مخاطبان سخن گفت و در مقام جذب افراد، علی‌القاعده باید از مطالبی آغاز کرد که جذابیت داشته باشد، اما بسیار باید مراقب باشیم که مبادا به بهانه جذب، دین را صرفا تابع تمایلات افراد سازیم. دین با تمایلات فطری انسان قطعا به طور کامل سازگار است؛ اما این گونه نیست که تابع صددرصد تمایلات غریزی و دلخواه‌های سلیقه‌ای و … هم باشد؛ بلکه آمده است تا این تمایلات انسان را مدیریت کند.
همان طور که در مقام تبلیغ دین، رماندن افراد و تحمیل مطالبی که ظرفیت درک آن را ندارند خطاست؛ این مطلب هم که دین را به صورتی جلوه دهیم که افراد انتظار داشته باشند دین هیچ مقاومتی در برابر تمایلات لجام‌گسیخته آنها نداشته باشد نیز نارواست.
شاید یکی از علل روی آوردن برخی افراد به عرفان‌های ساختگی و وارداتی به جای شریعت اسلام این باشد که افراد عادت کرده‌اند فقط و فقط دلخواه نفسانی خود را معیار قبول هر چیزی قرار دهند؛ و این معنویت‌های کاذب، افراد را در دلخواه‌هایشان کاملا آزاد می‌گذارند؛ در حالی که دینی که دغدغه رشد و سعادت انسان را دارد هیچگاه حاضر نیست به بهانه آزادی، از ارائه مسیر صحیح زندگی خودداری کند.
۵) «إِنَّ لَكُمْ فيهِ لَما تَخَيَّرُونَ»
صرف اینکه یک سخن جذاب و مورد پسند ماست، دلیل نمی‌شود که آن سخن درست باشد.
[۱] .سندش در این کتاب چنین است و عباراتش تفاوتهای مختصری دارد حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ الطَّالَقَانِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو أَحْمَدَ الْقَاسِمُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْهَارُونِيُّ قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو حَامِدٍ عِمْرَانُ بْنُ مُوسَى بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْقَاسِمِ الرَّقَّامِ قَالَ حَدَّثَنِي الْقَاسِمُ بْنُ مُسْلِمٍ عَنْ أَخِيهِ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ:
[۲] . إِنَّ الْإِمَامَةَ خَصَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهَا إِبْرَاهِيمَ الْخَلِيلَ ع بَعْدَ النُّبُوَّةِ وَ الْخُلَّةِ مَرْتَبَةً ثَالِثَةً وَ فَضِيلَةً شَرَّفَهُ بِهَا وَ أَشَادَ بِهَا ذِكْرَهُ فَقَالَ «إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً» فَقَالَ الْخَلِيلُ ع سُرُوراً بِهَا «وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي» قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَی «لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ» (بقره/۱۲۴) فَأَبْطَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ إِمَامَةَ كُلِّ ظَالِمٍ إِلَی يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ صَارَتْ فِي الصَّفْوَةِ ثُمَّ أَكْرَمَهُ اللَّهُ تَعَالَی بِأَنْ جَعَلَهَا فِي ذُرِّيَّتِهِ أَهْلِ الصَّفْوَةِ وَ الطَّهَارَةِ فَقَالَ «وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ نافِلَةً وَ كُلًّا جَعَلْنا صالِحِينَ؛ وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَيْنا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ إِيتاءَ الزَّكاةِ وَ كانُوا لَنا عابِدِينَ» (انبیاء/۷۲-۷۳) فَلَمْ تَزَلْ فِي ذُرِّيَّتِهِ يَرِثُهَا بَعْضٌ عَنْ بَعْضٍ قَرْناً فَقَرْناً حَتَّی وَرَّثَهَا اللَّهُ تَعَالَی النَّبِيَّ ص فَقَالَ جَلَّ وَ تَعَالَی «إِنَّ أَوْلَی النَّاسِ بِإِبْراهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِيُّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اللَّهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ» (آل‌عمران/۶۸) فَكَانَتْ لَهُ خَاصَّةً فَقَلَّدَهَا ص عَلِيّاً ع بِأَمْرِ اللَّهِ تَعَالَی عَلَی رَسْمِ مَا فَرَضَ اللَّهُ فَصَارَتْ فِي ذُرِّيَّتِهِ الْأَصْفِيَاءِ الَّذِينَ آتَاهُمُ اللَّهُ الْعِلْمَ وَ الْإِيمَانَ بِقَوْلِهِ تَعَالَی «وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتابِ اللَّهِ إِلی يَوْمِ الْبَعْثِ» (روم/۵۶)
[۳] . إِنَّ الْإِمَامَةَ أُسُّ الْإِسْلَامِ النَّامِي وَ فَرْعُهُ السَّامِي بِالْإِمَامِ تَمَامُ الصَّلَاةِ وَ الزَّكَاةِ وَ الصِّيَامِ وَ الْحَجِّ وَ الْجِهَادِ وَ تَوْفِيرُ الْفَيْءِ وَ الصَّدَقَاتِ وَ إِمْضَاءُ الْحُدُودِ وَ الْأَحْكَامِ وَ مَنْعُ الثُّغُورِ وَ الْأَطْرَافِ الْإِمَامُ يُحِلُّ حَلَالَ اللَّهِ وَ يُحَرِّمُ حَرَامَ اللَّهِ وَ يُقِيمُ حُدُودَ اللَّهِ وَ يَذُبُّ عَنْ دِينِ اللَّهِ وَ يَدْعُو إِلَی سَبِيلِ رَبِّهِ «بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ» (نحل/۱۲۵) وَ الْحُجَّةِ الْبَالِغَةِ الْإِمَامُ كَالشَّمْسِ الطَّالِعَةِ الْمُجَلِّلَةِ بِنُورِهَا لِلْعَالَمِ وَ هِيَ فِي الْأُفُقِ بِحَيْثُ لَا تَنَالُهَا الْأَيْدِي وَ الْأَبْصَارُ الْإِمَامُ الْبَدْرُ الْمُنِيرُ وَ السِّرَاجُ الزَّاهِرُ وَ النُّورُ السَّاطِعُ وَ النَّجْمُ الْهَادِي فِي غَيَاهِبِ الدُّجَی وَ أَجْوَازِ الْبُلْدَانِ وَ الْقِفَارِ وَ لُجَجِ الْبِحَارِ الْإِمَامُ الْمَاءُ الْعَذْبُ عَلَی الظَّمَإِ وَ الدَّالُّ عَلَی الْهُدَی وَ الْمُنْجِي مِنَ الرَّدَی الْإِمَامُ النَّارُ عَلَی الْيَفَاعِ الْحَارُّ لِمَنِ اصْطَلَی بِهِ وَ الدَّلِيلُ فِي الْمَهَالِكِ مَنْ فَارَقَهُ فَهَالِكٌ الْإِمَامُ السَّحَابُ الْمَاطِرُ وَ الْغَيْثُ الْهَاطِلُ وَ الشَّمْسُ الْمُضِيئَةُ وَ السَّمَاءُ الظَّلِيلَةُ وَ الْأَرْضُ الْبَسِيطَةُ وَ الْعَيْنُ الْغَزِيرَةُ وَ الْغَدِيرُ وَ الرَّوْضَةُ الْإِمَامُ الْأَنِيسُ الرَّفِيقُ وَ الْوَالِدُ الشَّفِيقُ وَ الْأَخُ الشَّقِيقُ وَ الْأُمُّ الْبَرَّةُ بِالْوَلَدِ الصَّغِيرِ وَ مَفْزَعُ الْعِبَادِ فِي الدَّاهِيَةِ النَّآدِ الْإِمَامُ أَمِينُ اللَّهِ فِي خَلْقِهِ وَ حُجَّتُهُ عَلَی عِبَادِهِ وَ خَلِيفَتُهُ فِي بِلَادِهِ وَ الدَّاعِي إِلَی اللَّهِ وَ الذَّابُّ عَنْ حُرَمِ اللَّهِ الْإِمَامُ الْمُطَهَّرُ مِنَ الذُّنُوبِ وَ الْمُبَرَّأُ عَنِ الْعُيُوبِ الْمَخْصُوصُ بِالْعِلْمِ الْمَوْسُومُ بِالْحِلْمِ نِظَامُ الدِّينِ وَ عِزُّ الْمُسْلِمِينَ وَ غَيْظُ الْمُنَافِقِينَ وَ بَوَارُ الْكَافِرِينَ
[۴] . وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ «أَ فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلی قُلُوبٍ أَقْفالُها» (محمد/۲۴) «أَمْ طَبَعَ اللَّهُ عَلی قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا يَفْقَهُونَ» (توبه/۸۷) أَمْ «قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا يَسْمَعُونَ إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُ الْبُكْمُ الَّذِينَ لا يَعْقِلُونَ وَ لَوْ عَلِمَ اللَّهُ فِيهِمْ خَيْراً لَأَسْمَعَهُمْ وَ لَوْ أَسْمَعَهُمْ لَتَوَلَّوْا وَ هُمْ مُعْرِضُونَ» (انفال/۲۱-۲۳) أَمْ «قالُوا سَمِعْنا وَ عَصَيْنا» (بقره/۹۳) بَلْ «هُوَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ» (جمعه/۴) فَكَيْفَ لَهُمْ بِاخْتِيَارِ الْإِمَامِ وَ الْإِمَامُ عَالِمٌ لَا يَجْهَلُ وَ رَاعٍ لَا يَنْكُلُ مَعْدِنُ الْقُدْسِ وَ الطَّهَارَةِ وَ النُّسُكِ وَ الزَّهَادَةِ وَ الْعِلْمِ وَ الْعِبَادَةِ مَخْصُوصٌ بِدَعْوَةِ الرَّسُولِ ص وَ نَسْلِ الْمُطَهَّرَةِ الْبَتُولِ لَا مَغْمَزَ فِيهِ فِي نَسَبٍ وَ لَا يُدَانِيهِ ذُو حَسَبٍ فِي الْبَيْتِ مِنْ قُرَيْشٍ وَ الذِّرْوَةِ مِنْ هَاشِمٍ وَ الْعِتْرَةِ مِنَ الرَّسُولِ ص وَ الرِّضَا مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ شَرَفُ الْأَشْرَافِ وَ الْفَرْعُ مِنْ عَبْدِ مَنَافٍ نَامِي الْعِلْمِ كَامِلُ الْحِلْمِ مُضْطَلِعٌ بِالْإِمَامَةِ عَالِمٌ بِالسِّيَاسَةِ مَفْرُوضُ الطَّاعَةِ قَائِمٌ بِأَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ نَاصِحٌ لِعِبَادِ اللَّهِ حَافِظٌ لِدِينِ اللَّهِ إِنَّ الْأَنْبِيَاءَ وَ الْأَئِمَّةَ ص يُوَفِّقُهُمُ اللَّهُ وَ يُؤْتِيهِمْ مِنْ مَخْزُونِ عِلْمِهِ وَ حِكَمِهِ مَا لَا يُؤْتِيهِ غَيْرَهُمْ فَيَكُونُ عِلْمُهُمْ فَوْقَ عِلْمِ أَهْلِ الزَّمَانِ فِي قَوْلِهِ تَعَالَی «أَ فَمَنْ يَهْدِي إِلَی الْحَقِ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدی فَما لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ» (یونس/۳۵) وَ قَوْلِهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَی «وَ مَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْراً كَثِيراً» (بقره/۲۶۹)وَ قَوْلِهِ فِي طَالُوتَ «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَيْكُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِيمٌ» (بقره/۲۴۷) وَ قَالَ لِنَبِيِّهِ ص «أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَ كانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظِيماً» (نساء/۱۱۳) وَ قَالَ فِي الْأَئِمَّةِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِ نَبِيِّهِ وَ عِتْرَتِهِ وَ ذُرِّيَّتِهِ ص «أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلی ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنا آلَ إِبْراهِيمَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ آتَيْناهُمْ مُلْكاً عَظِيماً فَمِنْهُمْ مَنْ آمَنَ بِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ صَدَّ عَنْهُ وَ كَفی بِجَهَنَّمَ سَعِيراً» (نساء/۵۳-۵۴) وَ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا اخْتَارَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِأُمُورِ عِبَادِهِ شَرَحَ صَدْرَهُ لِذَلِكَ وَ أَوْدَعَ قَلْبَهُ يَنَابِيعَ الْحِكْمَةِ وَ أَلْهَمَهُ الْعِلْمَ إِلْهَاماً فَلَمْ يَعْيَ بَعْدَهُ بِجَوَابٍ وَ لَا يُحَيَّرُ فِيهِ عَنِ الصَّوَابِ فَهُوَ مَعْصُومٌ مُؤَيَّدٌ مُوَفَّقٌ مُسَدَّدٌ قَدْ أَمِنَ مِنَ الْخَطَايَا وَ الزَّلَلِ وَ الْعِثَارِ يَخُصُّهُ اللَّهُ بِذَلِكَ لِيَكُونَ حُجَّتَهُ عَلَی عِبَادِهِ وَ شَاهِدَهُ عَلَی خَلْقِهِ وَ «ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ» (جمعه/۴) فَهَلْ يَقْدِرُونَ عَلَی مِثْلِ هَذَا فَيَخْتَارُونَهُ أَوْ يَكُونُ مُخْتَارُهُمْ بِهَذِهِ الصِّفَةِ فَيُقَدِّمُونَهُ تَعَدَّوْا وَ بَيْتِ اللَّهِ الْحَقَّ وَ نَبَذُوا «كِتابَ اللَّهِ وَراءَ ظُهُورِهِمْ كَأَنَّهُمْ لا يَعْلَمُونَ» (بقره/۱۰۱) وَ فِي كِتَابِ اللَّهِ الْهُدَی وَ الشِّفَاءُ فَنَبَذُوهُ وَ اتَّبَعُوا أَهْوَاءَهُمْ فَذَمَّهُمُ اللَّهُ وَ مَقَّتَهُمْ وَ أَتْعَسَهُمْ فَقَالَ جَلَّ وَ تَعَالَی «وَ مَنْ أَضَلُ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَواهُ بِغَيْرِ هُدی مِنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ» (قصص/۵۰) وَ قَالَ «فَتَعْساً لَهُمْ وَ أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ» (محمد/۸) وَ قَالَ «كَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ وَ عِنْدَ الَّذِينَ آمَنُوا كَذلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلی كُلِّ قَلْبِ مُتَكَبِّرٍ جَبَّارٍ» (غافر/۳۵) وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی النَّبِيِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً كَثِيراً.
بازدیدها: ۷