ترجمه
پس [آن باغ] همچون شب تاریک گردید؛
نکات ترجمه
«صریم» را هم به معنای «شب تاریک» و هم به معنای «قطع شده» (میوه‌ها چیده شده، یا درختان قطع شده) دانسته‌اند که در این باره در جلسه ۴۸۳ توضیح داده شد.
حدیث
۱) از امیرالمومنین ع روایت شده است که:
خداوند عز و جل به حضرت داوود وحی کرد: داوود! تو می‌خواهی و من می‌خواهم؛ و جز آنچه من بخواهم رخ نمی‌دهد؛ پس اگر تسلیم آنچه من می‌خواهم شدی، به تو آنچه می‌خواهی می‌دهم؛ و اگر تسلیم آنچه می‌خواهم نشدی، تو را در آنچه می‌خواهی به زحمت می‌اندازم، سپس [باز هم] جز آنچه من می‌خواهم رخ نخواهد داد.
التوحيد (للصدوق)، ص۳۳۷
حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ الْحَسَنِ الْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدٍ الْهَمْدَانِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ ثَابِتِ بْنِ أَبِي صَفِيَّةَ عَنْ سَعْدٍ الْخَفَّافِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع:
أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى دَاوُدَ ع: يَا دَاوُدُ تُرِيدُ وَ أُرِيدُ وَ لَا يَكُونُ إِلَّا مَا أُرِيدُ فَإِنْ أَسْلَمْتَ لِمَا أُرِيدُ أَعْطَيْتُكَ مَا تُرِيدُ وَ إِنْ لَمْ تُسْلِمْ لِمَا أُرِيدُ أَتْعَبْتُكَ فِيمَا تُرِيدُ ثُمَّ لَا يَكُونُ إِلَّا مَا أُرِيدُ.[۱]
تدبر
۱) «فَأَصْبَحَتْ كَالصَّرِيمِ»
الف. قبلا بیان شد که «صرم» به معنای «قطع کردن» است (نکات ترجمه، جلسه۴۸۳).
اما مقصود از «صریم» (آن باغ همچون «صریم» شد) چیست؟
الف. یعنی همچون شب؛ و از این جهت به شب و روز «صریم» گویند که همدیگر را قطع می‌کنند. (ابن‌عباس، به نقل مجمع البيان، ج۱۰، ص۵۰۶) یعنی چون باغ سوخت و ذغال شد همانند شب سیاه شد.
ب. به معنای این است که «میوه‌هایش چیده شده» یعنی باغشان به وضعی درآمد که همچون باغی شده که میوه‌هایش را چیده باشند و دیگر میوه‌ای نداشته باشد. (جبائی، به نقل مجمع البيان، ج۱۰، ص۵۰۶)
ج. به معنای چیزی است که «خیر و خوبی از آن قطع شده باشد» و دیگر نفعی در آن نباشد. (حسن، به نقل مجمع البيان، ج۱۰، ص۵۰۶)
د. «صریم» به معنای «تل ریگی است که از ریگزار جدا شده باشد» (مورج، به نقل مجمع البيان، ج۱۰، ص۵۰۶) و به منطقه ریگزاری در یمن گفته می‌شود که گیاهی در آن نمی‌روید (ابن‌عباس، به نقل البحر المحیط، ۱۰، ص۲۴۲)
ه. در اصطلاح قبیله خزیمه، «صریم» به معنای «خاکستر سیاه» است، یعنی باغشان همچون خاکستر سیاه – که دیگر چیزی در آن نمی‌روید – تبدیل شد. (ابن‌عباس، به نقل مجمع البيان، ج۱۰، ص۵۰۶؛ البحر المحیط، ۱۰، ص۲۴۲)
و. …
۲) «إِذْ أَقْسَمُوا لَيَصْرِمُنَّها مُصْبِحين … فَأَصْبَحَتْ كَالصَّرِيمِ»
صاحبان باغ می‌خواستند همه میوه‌های باغ را بچینند و به کسی ندهند؛ خدا همه آن باغ را به صورت «چیده شده» و بی‌ثمر درآورد و نگذاشت به خود آنها هم برسد:
کسی که بخواهد نعمتی را از دیگران دریغ کند، پیش از همه، آن نعمت از خودش رویگردان می‌شود.
آنها فقرا را محروم کردند، پس خودشان محروم شدند. (تفسیر نور، ج۱۰، ص۱۸۰)
۳) «إِذْ أَقْسَمُوا لَيَصْرِمُنَّها مُصْبِحين … فَأَصْبَحَتْ كَالصَّرِيمِ»
تدبیر انسان در برابر تدبیر خدا رنگ می‌بازد: آنها تصمیمی گرفتند و خداوند تصمیم دیگری برایشان گرفت. (تفسیر نور، ج۱۰، ص۱۸۰)
پس عاقل کسی است که خود را با تدبیر و خواست و دستور الهی هماهنگ کند. (حدیث۱)
افکن این تدبیر خود را پیش دوست
گرچه تدبیرت هم از تدبیر اوست
http://ganjoor.net/moulavi/masnavi/daftar2/sh24/
۴) «لَيَصْرِمُنَّها مُصْبِحين … فَأَصْبَحَتْ كَالصَّرِيمِ»
کامیابی انسان لزوما در گروی محاسبات او نیست. آنها با قاطعیت فراوان [«لیصرمن» هم لام تاکید دارد هم نون مشدد برای تاکید] حساب دیگری کردند و نتیجه چیز دیگری شد. (تفسیر نور، ج۱۰، ص۱۸۰)
۵) «فَأَصْبَحَتْ كَالصَّرِيمِ»
ثروتی که محرومان از آن بهره‌مند نشوند، نبودنش بهتر است. (تفسیر نور، ج۱۰، ص۱۸۱)
۶) «وَ لا يَسْتَثْنُون … فَأَصْبَحَتْ كَالصَّرِيمِ»
حرض و بخل، سبب زیادت سرمایه و کامیابی نمی‌شود. (تفسیر نور، ج۱۰، ص۱۸۱)
[۱] . در روایتی این واقعه عذاب شبانه در روز چهارشنبه دانسته شده است: حَدَّثَنَا أَبُو الْحَسَنِ مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْبَصْرِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ جَبَلَةَ الْوَاعِظُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو الْقَاسِمِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عَامِرٍ الطَّائِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ مُوسَى الرِّضَا ع قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ ع قَالَ: كَانَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ع بِالْكُوفَةِ فِي الْجَامِعِ إِذْ قَامَ إِلَيْهِ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ فَقَال …ثُمَّ قَامَ إِلَيْهِ رَجُلٌ آخَرُ فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ أَخْبِرْنِي عَنْ يَوْمِ الْأَرْبِعَاءِ وَ تَطَيُّرِنَا مِنْهُ وَ ثِقْلِهِ وَ أَيُّ أَرْبِعَاءَ هُوَ قَالَ آخِرُ أَرْبِعَاءَ فِي الشَّهْرِ وَ هُوَ الْمُحَاقُ وَ فِيهِ قَتَلَ قَابِيلُ هَابِيلَ أَخَاهُ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أُلْقِيَ إِبْرَاهِيمُ مِنَ النَّارِ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَضَعُوهُ فِي الْمَنْجَنِيقِ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ غَرَّقَ اللَّهُ تَعَالَى فِرْعَوْنَ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ جَعَلَ اللَّهُ عالِيَها سافِلَها وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَرْسَلَ اللَّهُ تَعَالَى الرِّيحَ عَلَى قَوْمِ عَادٍ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَصْبَحَتْ كَالصَّرِيمِ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَى نُمْرُودَ الْبَقَّةَ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ طَلَبَ فِرْعَوْنُ مُوسَى لِيَقْتُلَهُ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ خَرَّ عَلَيْهِمُ السَّقْفُ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَمَرَ فِرْعَوْنُ بِذَبْحِ الْغِلْمَانِ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ خُرِّبَ بَيْتُ الْمَقْدِسِ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أُحْرِقَ مَسْجِدُ سُلَيْمَانَ بْنِ دَاوُدَ بِإِصْطَخْرَ مِنْ كُورَةِ فَارِسَ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ قُتِلَ يَحْيَى بْنُ زَكَرِيَّا وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَظَلَّ قَوْمَ فِرْعَوْنَ أَوَّلُ الْعَذَابِ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ خَسَفَ اللَّهُ بِقَارُونَ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ ابْتُلِيَ أَيُّوبُ بِذَهَابِ مَالِهِ وَ وُلْدِهِ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أُدْخِلَ يُوسُفُ السِّجْنَ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى أَنَّا دَمَّرْناهُمْ وَ قَوْمَهُمْ أَجْمَعِينَ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ عُقِرَتِ النَّاقَةُ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءَ مَطَرَ عَلَيْهِمْ حِجَارَةٌ مِنْ سِجِّيلٍ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ شُجَّ وَجْهُ النَّبِيِّ ص وَ كُسِرَتْ رَبَاعِيَتُهُ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَخَذَتِ الْعَمَالِيقُ التَّابُوت (علل الشرائع، ج۲، ص۵۹۷)
بازدیدها: ۱۳